De politie heeft – samen met de FBI – een online bestelling van 500 gram 'semtex' voorkomen. Maar waar was de kneedbom voor bedoeld?
Wat moesten de broertjes Ali (22) en Yusuf (19) A. met een halve kilo semtex? Een kneedbaar explosief om bijvoorbeeld gebouwen – gecontroleerd – op te blazen, maar dat ook gebruikt wordt door militairen en terroristen. Het tweetal bestelde volgens Justitie op het 'dark web' een kneedbom en lieten die thuis in Amersfoort bezorgen.
Lees ook: Zware explosieven gebruikt bij plofkraken: 'Het zou wel eens een keer echt mis kunnen gaan'
Komende dinsdag staat hoofdverdachte Ali in een tussentijdse zitting voor de rechter, Yusuf is na een paar maanden cel inmiddels weer op vrije voeten. Hij is nog wel verdachte in de zaak en het onderzoek is in volle gang. Het Openbaar Ministerie vermoedt dat de broers in Amsterdam voorbereidingshandelingen troffen voor een misdrijf.
Dark web
De 500 gram semtex werd besteld op het zogenoemde dark web. Een stukje internet dat voor normale gebruikers verborgen blijft, maar anoniem te bezoeken is met speciale software. Op het dark web kun je onder de radar blijven van foute regimes, maar er zijn ook allerlei duistere zaken te vinden. Je kunt er illegale pornografie verspreiden, drugs bestellen, gestolen creditcardinformatie kopen en zelfs wapens op de kop tikken. Allemaal anoniem.
Lees ook: Twee kilo explosieven in vluchtauto mislukte liquidatiepoging
De verdachten zouden de kneedbom en drie ontstekers in september vorig jaar hebben gekocht bij een Amerikaanse aanbieder. Met de verkoper werd in chatberichten gesproken over de details van de deal. De bedoeling was dat de semtex met een doodgewone pakketbezorgdienst afgeleverd zou worden in Amersfoort.
Undercover
Maar de bewuste deal loopt iets anders. Justitie krijgt voor bezorging al bericht uit Amerika. De FBI tipt dat er semtex is besteld door Nederlanders. Ze spelen alle informatie, inclusief de chatberichten, door aan hun Nederlandse collega's. Ook weet de FBI te vertellen op welk adres de aflevering zal plaatsvinden.
Lees ook: OM-topman: 'Jaarlijks 40 miljoen euro extra nodig'
Er volgt een undercoveroperatie. De aanbieder in Amerika stuurt geen echte semtex, maar nep-semtex naar de woning in Amersfoort. Daar brengt de FBI de Nederlandse autoriteiten van op de hoogte. Als het pakketje met de nep-explosieven aan een verdachte wordt overhandigd, staan agenten te observeren. Hij wordt samen met twee anderen aangehouden. Bij Ali wordt volgens het OM ook een vuurwapen en geld aangetroffen.
Aanslag
De broers zijn van plan een terroristische aanslag te plegen, vermoedt het Openbaar Ministerie in eerste instantie. Maar die verdenking houdt niet lang stand. '500 gram semtex is niet heel weinig, maar ook niet heel veel', zegt wapendeskundige Ton Hartink tegen AT5. 'Je kunt er een auto mee aan gruzelementen knallen, of een kleine vrachtwagen. Maar je kunt niet heel Schiphol opblazen, bijvoorbeeld.'
Lees ook: Explosieve vloeistof gedetecteerd in KLM-vlucht naar Amsterdam
'Mijn cliënt heeft al aangegeven onschuldig te zijn. Maar dat het nooit om terrorisme zou gaan, dat stond direct vast. Dat is ook vanaf het begin door de rechter-commissaris zo aangenomen', zei advocaat Cem Polat, die hoofdverdachte Ali bijstaat.
Uitlokking
De beschuldigingen aan het adres van de broers zijn onlangs bijgesteld. Justitie gaat niet langer uit van voorbereidingshandelingen voor een aanslag, maar bijvoorbeeld een plofkraak. Of daar genoeg bewijs voor is, is nog maar de vraag. Door de inmenging van de FBI zou het overgrote deel van de bewijslast kunnen vervallen.
De verdediging vermoedt namelijk dat er sprake is van uitlokking, omdat de FBI zelf (actief) de goederen heeft aangeboden en mogelijk mensen heeft benaderd. Dat kwam naar voren tijdens de eerdere zitting. Het zou verklaren waarom ze zulke specifieke informatie konden leveren aan de Nederlandse opsporingsdiensten. Het is namelijk helemaal niet zo makkelijk om chatberichten op het dark web te onderscheppen. Polat wil dat dit verder onderzocht wordt.
Lees ook: Gevonden explosief in café was handgranaat
Als de semtex aangeboden werd door de FBI zelf, kan dat de hele zaak veranderen. 'In Amerika mag het allemaal, maar in Nederland zijn de regels anders', zegt Polat. 'Want mogelijk is er dan sprake van uitlokking, hetgeen niet mag.'
Plofkraken
Semtex is steeds populairder onder criminelen om pinautomaten op te blazen. Ook andere explosieven zoals C4, dynamiet en handgranaten zijn een trend. Tot een jaar geleden gebruikten plofkrakers meestal gasflessen om de geldlades te bereiken of – minder subtiel – ramden ze de automaat met een wagen. De explosieven richten nog meer ravage aan dan de vroegere methodes, waardoor aangrenzende winkels soms dagenlang de deuren moeten sluiten.
Lees ook: Amsterdamse plofkrakers 'Audi-groep' zorgen voor recordjaar in Duitsland
Of er vaker semtex besteld wordt via internet, is niet duidelijk. 'Wat we niet weten, weten we natuurlijk niet', laat het OM weten. Als een bestelling via dark net een bekende manier is om aan het explosief te komen, dan kan dat gevaarlijke situaties opleveren voor nietsvermoedende pakketbezorgers.