Mohammed wilde naar het kalifaat als toerist, niet terrorist

Zijn smartphone stond vol met strijdliederen, propagandaplaatjes en andere dubieuze documenten. En op berichtendienst Telegram zat hij in tientallen extremistische chatgroepen. Dat de 37-jarige Mohammed A. vergaande interesse had voor IS, is wel duidelijk. Dat gaf de geboren Amsterdammer vandaag ook toe, toen hij in de zwaarbeveiligde rechtbank bij Schiphol terechtstond. Maar of hij zelf een terrorist wilde worden – zoals het Openbaar Ministerie beweert – is een heel andere vraag.

Lees ook: Raad wil spoeddebat over antiradicaliseringsbeleid na schorsing topambtenaar

In mei vorig jaar houdt de politie Mohammed aan op vliegveld Zaventem bij Brussel. Hij zit al in het vliegtuig naar Turkije. Er is een dag eerder een tip binnengekomen via de Amerikaanse opsporingsdiensten dat hij zich wil aansluiten bij IS als jihadist. Dat is te lezen in chatberichten tussen Mohammed en iemand die zich voordoet als een Amerikaanse IS-strijder op Telegram.

Het land van de duivels
In de aanloop van zijn aanhouding, zag de vader van Mohammed zijn zoon veranderen. Hij had het idee dat zijn kind zich verstoten voelde door de Nederlandse maatschappij en zich liet beïnvloeden door de mensen met wie hij chatte. Mohammed komt in die tijd niet aan de bak in Nederland. Hij heeft een strafblad met heling- en inbraakveroordelingen die hij wijdt aan zijn strijd met drugs. Daardoor krijgt hij geen Verklaring Omtrent het Gedrag (vog), ook al is hij inmiddels weer jaren clean. Hij staat op het punt om naar België te verhuizen en daar werk te zoeken.

Lees ook: Van der Laan: 'Overheid kan niet elke jihadist tegenhouden'

Uit onderschepte chatberichten uit die periode, sijpelt inderdaad de afkeer van de Nederlandse samenleving. 'Ik leef in het land van de ketters. Alle moslims hier zijn tegen IS. Zelfs mijn vader die gelovig is, is tegen IS. Hij denkt dat IS een terroristische staat is. Iedereen had respect voor mij, totdat ik sympathie kreeg voor IS. Ze zien mij als extremist en terrorist', schrijft Mohammed naar zijn contact. 'Dit is Amsterdam, het land van de duivels.'

Kroegpraatjes
'Ik schaam me diep', zegt de grijzende Mohammed vandaag in de rechtbank. Het is een goedlachse vader van een dochtertje. Sinds zijn scheiding woont hij weer bij zijn ouders. Zijn vader is hulp-imam in de moskee en wil hem nu nog nauwelijks spreken. Als de chatberichten voorbijkomen, reageert hij met gene. Eerder alsof de meest vieze geheimpjes uit zijn webbrowserhistorie voorgelezen worden, dan dat er een terroristisch meesterplan onthuld wordt.

Lees ook: Rutte: Jihadisten kunnen beter sneuvelen dan terugkeren

Volgens Mohammed waren de meeste berichten die hij verstuurde 'kroegpraatjes'. Stoer doen. Hij was naar eigen zeggen aan het 'flirten' met de vermeende IS-strijder. Hij sluit niet uit dat hij met een undercoverfiguur van de opsporingsdiensten te maken had. Een digitale terroristenjager. 'Ik had het vermoeden dat diegene mij voor de gek hield.' Zijn contact zette Mohammed stevig onder druk. Met teksten als 'Je houdt ons voor de gek! Wanneer ga je? You make me look bad' moedigde hij de twijfelende Mohammed aan om naar Syrië te reizen.

Sharia-toerisme
Als Mohammed uiteindelijk zijn ticket naar Turkije boekt, loopt hij snel tegen de lamp. Van de Amerikaanse inlichtingendiensten krijgen de Nederlandse collega's een zeer gedetailleerde tip over de plannen van de Amsterdammer. Maar maakt dat de Amsterdammer ook echt een terrorist? 'Ik wou gewoon effe naar Syrië, niet naar IS per se', zegt hij vandaag tegen de rechter. 'Je hoort veel op het nieuws, van alle kanten hoor je wel berichten. Ik wilde zelf wel effe kijken hoe het is, in het echt. Vaak hoor je dat de media liegt.'

Lees ook: Asscher over ontsnapte jihadist: 'Ticket Turkije snel geboekt'

Volgens Mohammed wilde hij niet als terrorist het kalifaat bezoeken, maar als toerist. 'Ik heb heel veel respect voor de democratie. Maar ik hoorde dat ze daar shariawetgeving hadden. Ik was wel benieuwd daarnaar. Je bent toch moslim. Als het niets is, zou ik terugkomen.' Hij lijkt een wat romantisch beeld te koesteren van de vroegere moslimrijken uit de middeleeuwen, die hij kent uit geschiedenisboeken.

Boze baarden
Bovendien, zo zegt Mohammed, was dit een proefreisje. Hij wilde eerst zien of zijn contact wel echt was wie hij zei dat hij was, en niet een undercoveragent of iets dergelijks. 'Ik had al het vermoeden dat hij een uitlokker was.' Hij boekte dan ook een retourticket en zou – zo zegt hij zelf – het bezoek aan Istanboel meteen ook even aangrijpen voor een tandartsbezoekje. Eventueel zou hij dan later een keertje écht naar Syrië gaan. 'Maar niet dit keertje.'

Lees ook: Maandenlang voortvluchtige IS-terrorist bezocht Amsterdam

'Ik weet ook niet wat mij bezielde, ik heb echt spijt. Van begin tot het einde', zegt hij met de kennis van nu. Sinds zijn aanhouding zit hij op de terreurafdeling van de gevangenis in Rotterdam, tussen de extremisten. 'Ik heb daar gezien dat het echt niet mijn ding is.' Soms komt hij dagenlang niet zijn cel uit, om contact met 'echte' radicale moslims te vermijden. Ze zijn bijvoorbeeld boos op Mohammad omdat hij niet zijn baard laat staan. 'Ik heb echt afstand gedaan van dat gedachtegoed. Ik ben er helemaal klaar mee. Misschien ga ik nog bidden als ik weer vrij ben, misschien nog vasten. Maar that's it.'

Naïef
Maar de Officier van Justitie gelooft niks van Mohammed's onschuld. Veel van de dingen die hij vandaag zegt, zijn nieuw. Terwijl hij al anderhalf jaar vastzit. Ook vindt zij hem veel te naïef over de verschrikkingen van IS. 'U bent wat mij betreft geen domme jongen. U moet ook weten wat IS doet. Van mensen die in 2013 uitreisden kun je nog zeggen dat ze misschien nog idealen hadden, een dictator omverwerpen. Maar dat is echt weg. We weten nu allemaal over de middeleeuwse misdrijven die IS pleegt. Echt verschrikkelijk.'

Lees ook: Terreurverdachte repte in notitieboekje over IS

Dat Mohammed werd gepakt in het vliegtuig en – indien schuldig – niet eens de kans heeft gehad om terreur te bedrijven, neemt niet weg dat de officier toch vier jaar cel eist. Daarin weegt mee dat de verdachte niet meewerkt aan psychologisch onderzoek en professionals niet kunnen achterhalen wat er in zijn hoofd rond speelde. 'Wij willen u niet alleen opsluiten. Wij willen ook voorkomen dat als u ooit weer vrijkomt, er hier niks gebeurt.'

De rechter doet over twee weken uitspraak in de zaak.