Er wonen maar liefst 180 verschillende nationaliteiten in Amsterdam. En daarmee zijn we de meest diverse stad van de wereld. Althans, dat hoor je vaak. Maar de cijfers zijn achterhaald.
Van citymarketeers tot politici, iedereen heeft het over de '180 nationaliteiten' die de stad rijk is. Toenmalig wethouder Kajsa Ollongren verleidde er het Europees Medicijnagentschap mee, Sylvana Simons gebruikte het weetje onlangs bij het toelichten van haar kandidatuur voor de gemeenteraad en hoofdcommissaris Pieter-Jaap Aalbersberg noemde het deze maand toen hij over internationale spanningen in de stad sprak.
Er zijn alleen geen 180 verschillende nationaliteiten in de stad. De teller staat momenteel op 167. Vorig jaar was dat nog 169, maar de enige Lesothaan en Guinee-Bissauer zijn sindsdien verdwenen. In 2015 telde de afdeling Onderzoek, Informatie en Statistiek (OIS) van de gemeente nog wel 180 nationaliteiten. Ook in de jaren daarvoor schommelde het aantal steevast rond de 180. Maar in twee jaar tijd zijn we er dus dertien kwijtgeraakt.
DDR
Volgens Jeroen Slot, hoofd onderzoek en statistiek van OIS, speelt waarschijnlijk de opschoning van het aantal nationaliteiten een rol. 'In eerdere jaren werden er nationaliteiten meegeteld die niet meer bestonden, bijvoorbeeld als iemand in de DDR was geboren', zegt hij. Ook niet-erkende landen werden weleens meegeteld.
Lees ook: Wel hier geboren, maar géén nationaliteit: 112 Amsterdamse kinderen zijn 'staatloos'
De bijstelling van het aantal nationaliteiten heeft ook gevolgen voor de bewering dat Amsterdam de meest multiculturele stad ter wereld is. Die bewering hoor je eveneens regelmatig. Wellicht omdat de gemeente er tien jaar geleden zélf mee begon. De stad had toen 177 nationaliteiten in huis en volgens de gemeente liet Amsterdam daarmee Antwerpen (164 nationaliteiten) en New York (150 stuks) achter zich.
Eén Noord-Koreaan
Als je dezelfde meetmethode hanteert als de gemeente indertijd, is Antwerpen nu Amsterdam voorbij. 'Onze stad telt 169 verschillende nationaliteiten', laat een woordvoerder van de Vlaamse havenstad weten. In New York zijn ze al helemaal niet onder de indruk van de Amsterdamse claim. Een voorlichter van het Department of City Planning wijst op de aanwezigheid van de Verenigde Naties in de stad: 'We denken dat iedere nationaliteit vertegenwoordigd is in NYC. We zijn een thuis voor alle VN-lidstaten.'
Ondertussen dreigt Amsterdam nog verder weg te zakken in het lijstje, dat zo graag aangehaald wordt door beleidsmakers. Want er zijn een heleboel nationaliteiten die nog maar door een handvol Amsterdammers vertegenwoordigd worden. Zo wonen er bijvoorbeeld nog maar één Noord-Koreaan, één Qatarees, één Liechtensteiner, twee Omanieten en twee Mozambikanen in de stad.
Actief werven
De gemeente heeft geen plan om te voorkomen dat ook de laatste Djibuoutiaan en Bruneier de stad verlaten. 'De redenen om naar Amsterdam te komen en te blijven zijn vaak liefde of werk, het is aan de mensen zelf of ze willen blijven, daar heeft de gemeente geen directe invloed op', zegt een voorlichter. Op de vraag of de gemeente niet gewoon actief de ontbrekende nationaliteiten (zoals Laos en Papoea-Nieuw-Guinee) moet aantrekken, antwoordt de woordvoerder: 'Werven om het aantal nationaliteiten op te hogen, heeft vooralsnog geen prioriteit.'
Lees ook: Noord-Koreaans restaurant alweer dicht
Ook al is het geliefde feitje niet meer van toepassing, Jeroen Slot van OIS zegt dat het precieze aantal niet zoveel uitmaakt. 'Wie ziet die vier Namibiërs – oh, ik zie nu dat het er vijf zijn – nou in het dagelijks leven? Het gaat er om dat je veel verschillende nationaliteiten hebt. Soms zijn het er wat meer, soms wat minder. Dat zegt heel weinig over wat er verandert in de stad, maar meer over hoe het aantal landen zich ontwikkelt. Het gaat erom dat Amsterdam een afspiegeling van de wereld is met veel minderheidsgroepen en geen meerderheidsgroep.'
Hij wijst op een andere tabel waarin niet het aantal nationaliteiten in de stad geteld wordt, maar de migratieachtergrond van Amsterdammers. Dan zie je dat er geen Amsterdammers met de nationaliteit van Fiji zijn, maar wel achttien Amsterdammers met een migratieachtergrond in de eilandennatie. In deze tabel ontbreekt vrijwel geen enkel noemenswaardig land dat de wereld rijk is. Nou ja, op San Marino en Vaticaanstad na dan.