Rekenkamer kraakt Wallenproject gemeente: 'Geen echte doorbraak'

Project 1012 werd in 2009 gestart om het centrum een nieuw, netter gezicht te geven. Maar dat is slechts deels gelukt. Sterker nog, het heeft De Wallen een nieuwe onbedoelde impuls van mono-cultuur gegeven, stelt De Rekenkamer.

Het stadsbestuur wilde af van etablissementen als raambordelen, coffeeshops en nachtwinkels. Maar in hoeverre is het daarin geslaagd, vroeg De Rekenkamer zich af.  

Grip op monocultuur
Er zijn successen gehaald en er heeft economische opwaardering plaatsgevonden, stelt De Rekenkamer. Er zijn verbeteringen in de openbare ruimte, stijgende vastgoedprijzen en straten hebben een bestemming gekregen door middel van straatvisies. Maar dit is alleen gelukt rondom het Rokin, Nes en het Damrak. Op de Wallen zijn de resultaten een stuk minder.

Project 1012 heeft niet de gewenste grip op de monocultuur opgeleverd die het stadsbestuur voor ogen had. Daarvoor waren er te weinig instrumenten, is één van de conclusies. In het geval van bordelen en coffeeshops konden er dwangmiddelen ingezet worden. En dat heeft ook resultaat gehad, 112 ramen en 48 coffeeshops zijn gesloten.

Deze gesloten zaken lijken een succes, ware het niet dat er veelal op toeristen gerichte horeca en ondernemingen voor in de plaats komen. En op ondernemingen zoals souvenirshops en ijssalons zijn de zware juridische middelen niet van toepassing.

Dialoog in plaats van uitkopen
Er kon niet opgekocht worden en dus was de enige optie de dialoog. Dus stel, je runt een succesvolle souvenirwinkel. Het geld stroomt binnen want de toerist doet op grote schaal zijn intrede in het centrum. En dan vraagt de stad of je toch niet je zaak wilt sluiten omdat er al zoveel souvenirwinkels zijn. Bewoners, ondernemers en andere betrokkenen reppen in gesprekken met De Rekenkamer van een gebrek aan daadkracht.

Criminele infrastructuur
Een echte doorbraak van de criminele infrastructuur is er ook niet gerealiseerd. De aandacht voor De Wallen, de bewustwording van de problemen wordt als positief gezien. De veiligheid op straat is er met het verdwijnen van drugsverslaafden een stuk beter op geworden. Maar de criminele activiteiten zijn van karakter veranderd en heimelijker geworden. En er is nog altijd sprake van mensenhandel, vooral in de raamprostitutie, denkt De Rekenkamer.

Lees ook: In 2011 ook al kritiek van De Rekenkamer: 'Onzeker of project slaagt'

De oorzaak ligt mede in het stoppen van project Emergo waarbij de gemeente op hyperlokaal niveau nauw samenwerkte met de politie, justitie en en de Belastingdienst. Het project stopte toen de middelen van aanpak niet meer toereikend waren omdat de criminele activiteiten veranderden. Een follow-up was nodig, maar die kwam niet. Althans, de regionale aanpak die er in 2013 voor in de plaats kwam was lang zo succesvol niet.

En ondertussen kampen de Wallen met een nieuw, reusachtig probleem. De kleine criminaliteit op straat is wellicht aan het zicht onttrokken maar hier zijn massa's toeristen en (nep)drugsdealers voor in de plaats gekomen, iets waar veel zorgen over zijn.

Lessen
Wat zijn volgens De Rekenkamer de lessen van project 1012? Voor een dergelijke transformatie van een gebied als postcode 1012 is geduld nodig, misschien wel dertig jaar geduld. Een periode waarin het stadsbestuur hardnekkig en koersvast moet zijn. Er moet geld beschikbaar zijn om strategisch vastgoed in te kopen, alleen op die manier kan de stad een dominante positie in de buurt verwerven.

Project 1012 werd politiek gezien slecht gedragen en was daarmee breekbaar. Zorg voor draagvlak en zorg dat het er blijft, is ook één van de lessen. Er was geen vaste koers, de mogelijkheden werden niet goed benut en onderdelen met positieve feedback zoals Emergo werden niet voortgezet. En het project was te ambitieus, de middelen die konden worden ingezet waren bij lange niet toereikend, stipt De Rekenkamer aan. Zet opnieuw iets als Emergo op, is een andere les. Laat specialisten zich richten op kleine gebieden zodat de aanpak op maat ontwikkeld kan worden. En geef ze daarbij middelen om daadkrachtig te zijn

Het stadsbestuur heeft in een reactie laten weten de aanbevelingen over te nemen al betwist het de conclusies van De Rekenkamer op verschillende punten.