Is burgemeestersbenoeming nog wel van deze tijd? 'Ik mag hopen dat het de laatste keer is'

'Er is weleens wat fout gegaan', zei de commissaris van de Koning Johan Remkes met licht cynische ondertoon bij de start van de procedure. Hij had even daarvoor de gemeenteraad gewaarschuwd met wat hij het 'leerstuk van de vertrouwelijkheid' noemde. 'U kent de consequenties. Als de regels van de vertrouwelijkheid worden geschonden, dan kan dat strafrechtelijke consequenties hebben, en consequenties voor de procedure. En dat wilt u niet, en dat wil ik vanzelfsprekend ook niet.'

Remkes waarschuwde niet voor niets. In de vorige benoemingsprocedure kwam de naam van Annemarie Jorritsma op straat te liggen. De toenmalige burgemeester van Almere was zeer verontwaardigd dat bekend werd dat zij het burgemeestersambt in Amsterdam ambieerde. Maar meer nog dan acht jaar geleden ging de procedure dit keer gepaard met speculaties en geruchten.  

Lees ook: Burgemeester m/v gezocht: fulltime vanaf 5 juli met optionele ambtswoning

Procedure heropend
'Eén naam heeft wel ongelooflijk rondgezoemd, van die zal het wel worden', verzuchtte voormalig CDA-raadslid Lex van Drooge nadat bekend was geworden dat de sollicitatieprocedure was heropend. In de zoektocht naar een nieuwe burgemeester was iets unieks gebeurd: het aantal benoembare kandidaten was 'te beperkt', en daarom kreeg iedereen opnieuw de kans een brief richting het provinciehuis te sturen. 'Kennelijk hebben mensen gedacht, als het zo zeker is, dan doe ik het niet', aldus Van Drooge. 'En mensen dachten misschien, als ik het wel zou willen, dan is de kans dat dat uitlekt heel groot. Wat blijft er in Amsterdam wel geheim? Altijd als er iets vertrouwelijk is, dan wordt er wel gelekt.'

Lees ook: 'Kandidaten burgemeesterschap afgeschrikt door eerdere lekken en namen in media'

Halsema
Femke Halsema was inderdaad al maandenlang de topfavoriet op alle lijstjes. Vooral haar mededeling dat ze erover 'liep te piekeren' gaf voeding aan alle speculaties. Bovendien was ze én vrouw én van GroenLinks, de grootste partij na de gemeenteraadsverkiezingen. Er was wat discussie of het fractievoorzitterschap in de Tweede Kamer genoeg 'bestuurlijke ervaring' opleverde, maar vriend en vijand waren het erover eens: Halsema was de gedoodverfde kandidaat. 

Meer openheid
En juist die favorietenrol zou dus weleens de oorzaak geweest kunnen zijn dat er zo weinig serieuze kandidaten zich hadden gemeld. 'Mensen dachten misschien dat het al een gelopen race was,' aldus Boris van der Ham, oud-Kamerlid voor D66. Hij pleit dan ook voor meer openheid. 'Ik vind dat iedereen die solliciteert dat zou moeten zeggen. Dat dat schadelijk is, is echt onzin. Annemarie Jorritsma is toch ook niet van haar voetstuk gevallen? We hebben die geheimhouding elkaar een beetje aangepraat, het is juist heel eervol om te solliciteren en je nek uit te steken. Ik herinner er maar even aan, Eberhard van der Laan zei ook vooraf dat hij zou solliciteren. We doen de Olympische Spelen toch ook niet in het geheim omdat we vrezen tweede te worden?'

Namencarrousel
Maar Halsema was zeker niet de enige naam die genoemd werd. Edith Schippers, Jet Bussemaker, Wouter Bos, Roger van Boxtel... Het leek wel of iedereen die maar iets betekend had in het openbaar bestuur kandidaat was. Bijna iedereen van het favorietenlijstje werd benaderd door journalisten, bijna iedereen ontkende ook dat hij of zij gesolliciteerd had. Of nam gewoon de telefoon niet op om moeilijke vragen voor te zijn. Oud-wethouder Carolien Gehrels zou volgens de Telegraaf de uiteindelijke tegenstrever van Halsema zijn, maar ook Gehrels hulde zich in stilzwijgen. Eén naam was in ieder gevel zeker, die van Rob Oudkerk. Hij maakte zijn sollicitatie zelf openbaar omdat 'transparantie ook een belangrijke waarde is van de toekomstige burgemeester'. 

Lees ook: Laatste dag om te solliciteren voor vacature burgemeester: 'Geen nieuwe topkandidaten'

Aangifte
De aangifte kwam er wel. Niet om het lekken van een naam, maar om het 'doorspelen van informatie over de procedure' naar de media. Ook de manier waarop Amsterdam haar burgemeester benoemt, en hoe dat in zijn werk gaat met busjes, sms'jes en ontmoetingen op geheime locaties, mag niet in de openbaarheid. Het Openbaar Ministerie is inmiddels een onderzoek gestart naar het lek.

Niet meer van deze tijd
De benoeming van de burgemeester zoals hij nu verloopt is volgens velen dan ook niet meer van deze tijd. Johan Remkes houdt vol dat vertrouwelijkheid de enige manier is om kandidaten met statuur te laten solliciteren. 'Stel eens dat er een bewindspersoon solliciteert, en die naam komt op straat te liggen, dan kan ik wel voorspellen wat de effecten zijn.' Waarnemend burgemeester Van Aartsen is dat niet met hem eens, zo maakte hij vorige week op AT5 duidelijk: 'Ik mag hopen dat het de laatste keer is dat Amsterdam het zo doet.'