Start van hoofdcontent

Stad

nl

Waarom massaal toeteren en zwaaien met de Turkse vlag?

1 januari 1900, 00.19 uur · Aangepast 13 maart 2017, 20.29 uur

Honderden Turkse Nederlanders demonstreerden dit weekend voor de Turkse president Recep Tayyip Erdogan en tégen de Nederlandse overheid. Wat motiveert ze?

Demonstrerende, vlaggenzwaaiende Turkse Nederlanders die clashen met de Nederlandse politie. Volgens CDA-leider Sybrand Buma toont het aan dat de 'integratie totaal mislukt' is, Jan Roos van VNL noemde het 'een bezetting'. Waar komt dit nationalisme vandaan en in hoeverre zijn de demonstranten representatief voor de kleine 400.000 Nederlanders met een Turkse afkomst?

Lees ook: 13 demonstranten aangehouden bij protesten Plein 40-45

'Het is natuurlijk verkiezingstijd en dan zijn er felle meningen. Maar of je het nu meteen moet koppelen aan dat de integratie is mislukt, weet ik niet', zegt Hans Bellaart. Hij is onderzoeker bij het Verwey-Jonker Instituut en coördinator portaal van het Kennisplatform Integratie & Samenleving. Vorige maand verscheen daar nog het informatieblad Verhoudingen tussen Turks-Nederlandse groeperingen dat de huidige spanningen beschrijft.

Dit is waarom Nederland klaar is met de multiculturele samenleving. Dit is geen onderdeel van onze maatschappij, dit is een bezetting.

— Jan Roos (@LavieJanRoos) 11 maart 2017

Trots
'Wat je vooral bij Turkse Nederlanders ziet, is dat ze trots zijn op hun land en erg bezig zijn met hun afkomst. Dat komt bij hen vaker voor dan andere groepen met een migratieachtergrond.' Uit recent onderzoek over integratie blijkt juist dat Nederlanders met een migratieachtergrond het steeds beter doen qua participatie, werk en opleiding. 'Misschien als je het hebt over assimilatie, dan lijkt daar geen sprake van. Maar de vraag is of dat moet.'

Lees ook: 'In politiek opzicht is het echt klote hoe de Turkse minister behandeld is'

Er zijn genoeg Turkse Nederlanders die boos zijn op de demonstranten. Het polariseert en schildert hen af als makke schapen die achter Erdogan aanlopen. Toch stemde in 2015 bij de Turkse verkiezingen 70 procent van de stemmers in Nederland op zijn partij. Zo'n 80.000 man. 'Die verkiezingsuitslag illustreert dat de aanhang van Erdogan niet beperkt is tot een paar honderd demonstranten', zegt Bellaart. 'Maar er is ook een grote groep niet-stemmers, waar ook tegenstanders van de huidige president tussen zitten.'

Dubbele loyaliteit
'Dat veel Turkse Nederlanders zo sterk bezig zijn met wat in Turkije gebeurt en hun president steunen heeft naar mijn idee te maken heeft met een sterk gevoel van trots op hun land', zegt hij. Voor Marokkaanse Nederlanders geldt dat wat minder. Zij zijn vaker trots op bijvoorbeeld hun Berberse afkomst en niet het land Marokko, terwijl Turken terug kunnen blikken op de tijd dat Turkije een enorm rijk was. ‘Dat er in Nederland relatief veel Erdogan-aanhangers zijn, wordt mogelijk verklaard doordat er een specifieke groep gastarbeiders naar Nederland is gemigreerd. Voor deze groep speelt religie ook een belangrijke rol en Erdogan vertolkt hun gedachten.'

Lees ook: Voorzitter Turkse arbeidersvereniging: 'Spreek loyaliteit uit aan Nederland'

Meer dan de helft van de Turkse Nederlanders is in Nederland geboren. Ook deze jongeren voelen vaak een dubbele loyaliteit. 'Ze vinden toch dat hun geluid te weinig gehoord wordt, dat ze weggezet worden als tweederangs burgers. Terwijl ze vaak goed opgeleid zijn en goed Nederlands spreken, voelen ze zich toch niet serieus genomen. Als ik ze spreek dan zeggen veel dat ze duidelijk geworteld zijn in Nederland en zich Nederlander voelen, maar ook een grote interesse en loyaliteit hebben richting Turkije', schetst Bellaart. 'Dat doet voor hen niet af aan hun Nederlanderschap.'

Trauma
Daar komt de couppoging van vorig jaar nog eens bij. Volgens Bellaart zijn Turkse Nederlanders daardoor 'getraumatiseerd'. 'Er waren veel mensen uit Nederland toen op vakantie, zij maakten dat mee. Er vlogen straaljagers over hun hoofd en zagen dat mensen werden neergeschoten. Stel je voor dat er vanuit helikopters van het Nederlandse leger op ongewapende burgers wordt geschoten. Er vielen honderden doden en gewonden. En in Nederland waren er nauwelijks berichten over.'

Lees ook: 'Meldpunt Erdogan-beledigingen heel gevaarlijk voor Turkse-Nederlanders'

Dat de Nederlandse berichtgeving zich al snel richtte op de – in Nederlandse ogen – dictatoriale maatregelen van Erdogan, zit veel Turkse Nederlanders dwars. 'Zij hebben ervaren wat er gebeurde. Hoe kon het dat Nederland niet boos was, maar meteen Erdogan veroordeelde? Dat er geen begrip was voor de beschietingen en aanval op de democratie? Daar zijn veel Turkse Nederlanders opvallend in teleurgesteld. Het heeft kwaad bloed gezet.'

Gülen
'Veel aanhangers van Erdogan vinden dat er een geheim complot is van Gülen-aanhangers dat uitgeroeid moet worden en dat kan alleen met draconische maatregelen. Erdogan heeft ook enorm veel credit opgebouwd de afgelopen jaren door de economie weer op te bouwen, infrastructuur aan te leggen. Tot nu toe was hij altijd vrij genuanceerd. Dat Gülen probeerde hem omver te werpen zien ze dan als ondemocratisch. Nederlanders zien een dictator, de meerderheid van de Turkse Nederlanders vindt juist dat er een sterke leider nodig is.'

Lees ook: Nog altijd bedreigingen aan adres Turkse Amsterdammers: 'Kans dat het na vakantie erger wordt'

Dat ze dit weekend de straat op gingen, heeft verschillende achtergronden. 'Het is een emotioneel volk, eer is heel belangrijk. Het was ook wel een vertoning, een minister die met dwang een auto in moest en teruggestuurd werd naar Duitsland. Dat was nogal wat. Anderen zit het dwars hoe zij in Nederland behandeld worden en weer anderen hebben – net als met voetbalsupporters – wel zin in een relletje.'

Burgerschap
In Verhoudingen tussen Turks-Nederlandse groeperingen staan vijftien tips hoe je om kunt gaan met de spanningen. 'Realiseer je ook dat er meerdere kanten aan het verhaal zitten, heb ook begrip dat mensen een dubbele loyaliteit kunnen hebben. Dat wil niet zeggen dat ze niet geïntegreerd zijn. Als je voor Erdogan bent, ben je niet meteen tegen Nederland', licht Bellaart uit.

Lees ook: 'Turkse gemeenschap breder dan alleen relschoppers'

Hij pleit zowel voor reflectie in de Turks-Nederlandse gemeenschap over dubbele loyaliteit, en denkt dat de overheid moet voorkomen in wij-zij taal te spreken. 'De overheid kan beter zeggen: We zijn allemaal Nederlanders, de toekomst van onze kinderen ligt hier. Laten we zorgen dat we eruit komen. Kijk eens kritisch naar het Nederlands burgerschap, wat leer je je kinderen?'

Identiteit
Begrip voor een dubbele loyaliteit ligt niet bij iedereen voor de hand. Verschillende lijsttrekkers willen juist de dubbele nationaliteit aanpakken. 'Maar de Nederlandse identiteit is constant in ontwikkeling. Cultuur is per definitie iets dat niet stilstaat. Een wij-gevoel krijg je eerder als je samen kijkt naar de basiswaarden in de samenleving en niet zegt: dit moeten jullie overnemen, zo zijn onze normen nu eenmaal.'

Lees ook: Turks-Amsterdamse bedrijven bedreigd: 'On-Nederlands wat er gebeurt'

'Ik denk wel dat de loyaliteit aan Turkije in de generaties die komen zal blijven, maar wel verminderen. Identiteit verandert niet zo snel. Het kan niet anders dan dat door de generaties heen iedereen meer Nederlands wordt, maar de gehele bevolking zal dan net iets anders Nederlands zijn dan daarvoor.'