Start van hoofdcontent

Cultuur

nl

Expositie over eerste verzetsdaad in Amsterdam: 'Hele land praatte toen over aanslag'

28 maart 2018, 20.43 uur · Aangepast 28 maart 2018, 22.33 uur

Het Verzetsmuseum opende dinsdagavond hun nieuwe tentoonstelling 'Explosiegevaar!'. De expositie vertelt het verhaal van de aanslag op het bevolkingsregister in 1943, dat geleid werd door verzetsheld Gerrit van der Veen.

De expositie is precies 75 jaar na de aanslag geopend. Daarnaast is Gerrit van der Veen, samen met zijn kameraden, herdacht. Gerrit Jan Wolffensperger, zoon van Gerrit van der Veen, was ook bij deze opening. 'Het is heel raar om de gebeurtenis die zo cruciaal is geweest in het verzet in de Tweede Wereldoorlog, hier op deze manier, uitgebeeld te zien.

In de avond van 27 maart 1943 sticht een groep kunstenaars brand in het Bevolkingsregister aan de Plantage Kerklaan. Doel: het de Duitse bezetter lastig maken om Joden en verzetsmensen via hun persoonsgegevens op te sporen. Op de dag af 75 jaar later loopt de zoon van groepsleider Gerrit van der Veen langs de tentoonstelling die zijn vader eert.

Spectaculaire actie
Negen mensen hebben de aanslag uiteindelijk gepleegd, maar er zijn ook nog 35 mensen geweest die geholpen hebben. 'Zoals mijn moeder bijvoorbeeld, de vriendin van m'n vader'. In de expositie laat hij Wolffensperger een foto van zijn moeder zien.

Conservator van het Verzetsmuseum Carlien Metz roemt de spectaculaire actie. 'Het bevolkingsregister van Amsterdam vloog echt in brand. En daarna praatte heel Nederland over de aanslag na.'

Psychologisch effect
De zoon van Gerrit van der Veen weet zeker dat de actie effect heeft gehad. Nadat het bevolkingsregister in brand vloog, is het werk van de Duitsers bemoeilijkt, maar volgens Wolffensperger heeft de actie ook een enorm psychologisch effect gehad. 'Het feit dat bij deze eerste grote verzetsdaad een kolom van vuur boven Amsterdam uit ging en iedereen zag dat daar het bevolkingsregister in de hens stond, dat heeft een enorme impact gehad, want de boodschap was: "We pikken het niet".'

Toch is Wolffensperger niet alleen maar trots. 'Ik moet wel zeggen dat het verdrietig is dat ik mijn eigen vader nooit gekend heb.' Mede door het psychologische effect wordt de aanval als een succes geschouwd, hoewel slechts 15 procent van de persoonsgegevens vernietigd wordt. De prijs is hoog: 12 betrokkenen, waaronder Gerrit van der Veen, worden door de Duitsers gefusilleerd. Twee maanden later wordt zijn zoon geboren.

Twee kanten
In de tentoonstelling wordt ook de vraag gesteld of deze verzetsdaad het waard is geweest. 'Dat doen we zonder daar antwoord op te geven. Wat we willen is de bezoeker aanzetten tot nadenken en precies deze twee kanten van die aanslag in beeld brengen.'

'Ik ben natuurlijk ontzettend trots op hem' vertelt Wolffensperger, 'Maar ik had zo ontzettend graag een keer bij hem op schoot gezeten en door z'n atelier willen lopen. Maar dat heeft nooit gekund.'

De expositie 'Explosiegevaar!' is van 28 maart tot en met 11 november te zien in het Verzetsmuseum.