Met de ontruiming van het ADM-terrein vorige week is één van de laatste echte vrijplaatsen in de stad verdwenen. Hoe staat het met de rest van de plekken in Amsterdam waar vrijbuiters hun gang kunnen gaan? Volgens insiders groeit het aantal vrijplaatsen, maar wordt hun bestaansrecht door regelzucht in gevaar gebracht.
Volgens Semna van Ooy, één van de organisatoren van de Culturele Stelling van Amsterdam, is de kaart die zij een paar jaar terug samenstelde nu alweer gedateerd. ‘Er komen telkens nieuwe vrijplaatsen bij, maar dan gaat het vaak om hele kleine pandjes en soms ook maar tijdelijk.’ De Culturele Stelling is een verbond van vrijplaatsen en culturele onafhankelijke plekken, 34 om precies te zijn. Met daarbij nog een twintigtal kleinere plaatsen.
Binnenstad
Ondanks dat het aantal plekken groeit, baren de ontwikkelingen in de binnenstad van Amsterdam Van Ooy zorgen. Door de hoge grondprijzen en inmiddels verdwenen vrijplaatsen als de Tabakspanden, Vrieshuis Amerika en de Graansilo, staat de tegencultuur in het centrum onder druk. ‘De stad wordt heel duur, en daar worstelt de politiek vast ook mee. Ik ben benieuwd of ze het grootkapitaal even links kunnen laten liggen en kunnen zeggen: ‘ho, er zijn even belangrijkere dingen’.’
Oog voor de zorgen
Volgens verantwoordelijk wethouder Kunst en Cultuur, Touria Meliani, heeft de Stopera oog voor de zorgen van Van Ooy. ‘Dat hebben we ook geformuleerd in ons coalitieakkoord. We willen namelijk ook geen stad die kant en klaar is, en alleen een monocultuur kent.’
Op dit moment is Meliani bezig met collega-wethouder Marieke van Doorninck (Ruimtelijke Ordening) de stad en haar vrijplaatsen in kaart te brengen, en alle meningen en wensen te verzamelen, om nog voor de zomer met een beleidsplan te komen.
Niet alleen de binnenstad
Van Ooy geeft aan dat de kwestie haast heeft. ‘Op dit moment vertrekken kunstenaars uit Amsterdam. En die maken je stad ook aantrekkelijk.’ De wethouder snapt de zorgen, en zegt dat waar de gemeente mogelijkheden heeft vrijplaatsen te behouden en te creëren in de binnenstad, door bijvoorbeeld eigen panden beschikbaar te stellen, dat zal gebeuren. Maar ook stelt ze dat er niet alleen op de binnenstad gefocust moet worden. ‘De rand van de stad is ook de stad. In Noord bijvoorbeeld, daar wonen 95.000 mensen. Er is meer dan de binnenstad.’
Tekst gaat door onder video
Regelzucht
Op Ruigoord, één van de oude vrijplaatsen van Amsterdam, strijdt bestuurslid van Ruigoord, Marco de Goede, tegen een ander gevaar voor de vrijplaatsen. Volgens hem is het de toenemende regelgeving van de gemeente die het hen steeds moeilijker maakt festivals te organiseren. En dat is nou juist hun grootste inkomstenbron.
‘Door ons festivalterrein is een rode streep getrokken door de gemeente. Nu zou het aan één kant niet meer veilig zijn, terwijl we hier al jaren feesten organiseren. Ik heb papieren van de gemeente gezien waarop rekening wordt gehouden met alle mogelijke rampen die zich hier zouden kunnen voltrekken. Er staat hier een windmolen, daar zou misschien wel een wiek vanaf kunnen vallen op het terrein.’
De Goede vraagt zich zo langzamerhand af wat de gemeente nou precies wil, leuke festivals of niet. ‘De mensen die hierheen komen weten ook dat dit Ruigoord is, nou ja dan stap je een keer op een spijker die uit een plank steek. Je weet dat dat kan gebeuren.’
Geen uitzondering
Meliani snapt dat sommige vrijplaatsen tegen deze problemen met regels aanlopen, maar ze kan naar eigen zeggen geen uitzonderingen maken tussen wie wel een vergunning moet aanvragen voor festivals en wie niet. ‘Ik vind in dit geval van Ruigoord dat we met ze in gesprek moeten, om te kijken wat ze precies van ons willen.’
Nieuwe garde
Een belangrijk speerpunt van Meliani is de nieuwe garde, of de groep die nu helemaal geen gebruik maakt van vrijplaatsen. Ook die moeten volgens haar met de nieuwe plannen een duidelijke plek krijgen in Amsterdam. ‘De stad verandert en er zijn een heleboel nieuwe doelgroepen die geen toegang hebben tot vrijplaatsen. Wat kunnen wij voor hen betekenen? Het zou mooi zijn als dit college over een paar jaar kan zeggen dat wij plek hebben gemaakt voor hen. Maar we gaan eerst beginnen met kijken wat er al is, en kijken wat we moeten beschermen.’