Na lange protesten lijken buitengewone opsporingsambtenaren (BOA's) toch meer geweldsmiddelen te krijgen. Burgemeester Halsema sprak vorige week de wens uit BOA's te voorzien van pepperspray. Wat doet het middel eigenlijk? En hoe moet je het gebruiken?
Erik Lakenman was achttien jaar lang brigadier bij de politie, maar is sinds anderhalf jaar actief bij de Nederlandse BOA-bond. Hij heeft dus jarenlange ervaring met pepperspray, een middel dat 'zijn' BOA's mogelijk tot hun beschikking krijgen. We stelden hem vijf vragen over de spray.
Wie mag er op dit moment pepperspray dragen en gebruiken?
'Iedereen bij de politie, die op straat werkt, heeft beschikking over pepperspray. Wettelijk is pepperspray en een wapenstok ook toegestaan voor BOA's, zolang ze maar getraind zijn. Gemeenten kunnen de wapens voor hun BOA's aanvragen bij het ministerie van Justitie en Veiligheid als er sprake is van geweld tegen BOA's.'
lees ook: Doorbraak in BOA-conflict: burgemeester wil dat handhavers pepperspray krijgen
Burgemeester Halsema wil nog niet aan een wapenstok voor haar BOA's. 'Daar is dan een wetswijziging voor nodig. In de 'wapenspriaal' is de volgorde: wapenstok, pepperspray, vuurwapen. De pepperspray wordt dus als een hoger geweldsmiddel gezien dan de wapenstok en BOA's met een pepperspray hebben doorgaans ook een wapenstok. Voor wat Amsterdam wil, moet de minister de wet wijzigen.'
Is er straks nog verschil in het gebruik van pepperspray tussen agenten en handhavers?
'Voor zowel politieagenten als BOA's is de pepperspray een middel om iemand aan te houden. Daar zit nu geen verschil in.'
Maar ook daar wil Halsema niet aan. Zij ziet de pepperspray voor BOA's vooral als verdedigingsmiddel. 'Ik snap dat pepperspray, meer dan een wapenstok, wordt gezien als een verdedigingsmiddel. Alleen, volgens de huidige regels mag je pepperspray alleen tegen een individu gebruiken, niet tegen een groep.'
'Als je als BOA omringd wordt door een groep, dan zou je ze allemaal een voor een moeten 'pepperen', zoals wij dat noemen. Om je heen spuiten mag niet. Het gaat ook niet altijd in een keer goed, soms spuit je iemand op z'n kin. Na drie of vier keer spuiten is je spuitbus leeg en sta je alsnog met lege handen. Bovendien mag je pepperspray niet gebruiken in kleine ruimtes.'
Worden agenten en handhavers zelf ook gepepperd bij de training?
'Die is voor agenten en BOA's hetzelfde. Met nepspray wordt je getoetst op hoe gecontroleerd je te werk gaat en hoe je moet communiceren. Je bent verplicht aan te geven dat je pepperspray gaat gebruiken. Als iemand dan nog niet terugdeinst, spuit je maximaal twee keer op twee tot vijf meter afstand. Dichterbij kun je het zelf in je ogen krijgen, verder weg is het effect niet sterk genoeg.'
'Dat het verplicht is om geppeperd te worden voordat je het mag gebruiken, is niet waar. In het begin, toen de politie net pepperspray ging gebruiken, was het een beetje de norm om het wel zelf te ervaren. Maar als je het een keer ziet gebeuren, dan weet je ook al genoeg. Je mag zelf kiezen.'
'Ik heb het toen wel gedaan, ik wilde het ervaren. We werden op een rijtje tegen de muur gezet en toen spoot de docent het een voor een op ons voorhoofd.'
En, hoe voelt dat?
'Eerst denk je: "Is dit het nou?" Een beetje nattigheid. Na een paar seconden begint het te prikken, alsof je een uitje snijdt. Maar na zeven seconden begint het echt te branden, je ogen gaan automatisch dicht, het komt je neus en je neusholtes zetten direct op. Je wordt kortademig en raakt in paniek. Je bent alleen nog maar met dat gevoel bezig en niet meer met het aanvallen van een agent of BOA.'
'Blijvend letsel is er niet, als het is uitgespoeld heb je er geen last meer van. Alleen mensen die zwanger zijn of astma hebben kunnen er last van houden, maar op die mensen mag je ook niet op spuiten. Dat is bij astma trouwens niet altijd goed te zien.'
Wat gebeurt er als een handhaver de spray niet volgens het boekje gebruikt?
'Dan moet er eerst een klacht worden ingediend, vaak is dat van een van de andere BOA's. Dan komt er een onderzoek en een strafdossier, net als in normale gevallen van overtreding. Als je schuldig wordt bevonden, wordt je bijna altijd uit je functie geplaatst, bovenop de reguliere straf. De rechter kiest vaak ook nog voor een derde strafverzwaring, bijvoorbeeld een extra lange gevangenisstraf. Dat is omdat je als getrainde agent of handhaver beter had moeten weten.'