Start van hoofdcontent

Achtergrond

nl

Eerste gewonde bij plofkraak: moeten geldautomaten verdwijnen uit woonblokken?

15 oktober 2019, 14.45 uur · Aangepast 15 oktober 2019, 15.26 uur

Een bewoner van het pand boven de geldautomaat in de Haarlemmermeerstraat lag te slapen, toen de scherven van een exploderende ruit hem raakten. De eerste gewonde omwonende bij een Amsterdamse plofkraak is een feit. Na de dertiende plofkraak van dit jaar zullen er hoogstwaarschijnlijk meer volgen. De vraag rijst of we niet van alle geldautomaten in woonpanden af moeten, om meer slachtoffers te voorkomen.

‘Plofkraken zijn een maatschappelijk probleem aan het worden’, zegt Annette van Grinsven van Geldmaat. Omdat veel banken er van af willen, vervangt het bedrijf vanaf dit jaar veel reguliere automaten om ervoor te zorgen dat er contant geld beschikbaar blijft. De automaat van afgelopen nacht is de eerste Geldmaat-automaat die het doelwit is van een plofkraak

Criminelen zetten zwaarder in
‘Ik kan niet veel prijsgeven over wat voor maatregelen wij precies treffen, maar wij nemen in eerste instantie de veiligheidseisen over van de bank waarvan we ook de automaat overnemen.’ In dit geval betrof het een oude ABN-Amro-automaat. Volgens Van Grinsven is Geldmaat constant bezig met het verbeteren van de beveiliging. 'Toch zie je dat criminelen steeds zwaarder materiaal inzetten om een automaat op te blazen.'

Dat laatste constateert ook criminoloog van de Vrije Universiteit Jasper van der Kemp. ‘Zelfs als de automaten beter beveiligd zijn, gebeurt het. De explosieven worden zwaarder, en daarmee nemen de criminelen ook weer het risico dat ze hun buit vernietigen.’ Vanwege deze ‘wapenwedloop’ kan er dan ook volgens Van der Kemp weinig gedaan worden aan plofkraken. Het is ook een zaak die de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) zorgen baart. 

Inkt en camera's
Er zijn verschillende methoden waarop geldautomaten beveiligd kunnen worden. Maar er wordt ook veel gedaan aan de preventie van plofkraken, legt Jelle Wijkstra van de NVB uit. 'Sinds 2013 werken banken veel nauwer samen met politie en justitie. Vroeger hadden we landelijk te maken met meer dan 100 kraken per jaar, nu zijn dat er rond de 40.' De camerabeveiliging is tegenwoordig beter, en in sommige gevallen zijn er systemen waarbij politie live mee kan kijken als er aan een automaat gesleuteld wordt.

'Ook zijn er tal van maatregelen die ervoor zorgen dat de buit niet meer bruikbaar is.' Wijkstra doelt onder andere op de methode waarbij bankbiljetten bij een plofkraak worden besmeurd met inkt. 'We kunnen verder nooit teveel uit de doeken doen over de maatregelen, we moeten criminelen natuurlijk ook niet wijzer maken dan ze nu al zijn.'

Overzicht van het aantal plofkraken dit jaar in Amsterdam:

AT5

In één keer ‘scoren’
Of er afgelopen nacht in de Haarlemmermeerstraat een geldbedrag is buitgemaakt, is niet bekend. Maar de berichtgeving van de politie na een plofkraak luidt vaak ‘er is niets buitgemaakt’. ‘Ik vraag me het af of er altijd zo weinig wordt buitgemaakt’, zegt Van der Kemp. De criminoloog snapt wel, als de berichten kloppen, waarom criminelen toch de poging wagen. ‘We hebben het over één van de weinige plekken waar je in één keer goed kan ‘scoren’ als crimineel. Dat lukt tegenwoordig nergens anders meer. Al lukt het één van de tien keer, de buit-verwachting is zo hoog dat ze zelfs vanwege die kleine kans dit toch proberen.’

Na vier plofkraken in 2017 en negen in 2018, staat de teller dit jaar al op dertien. Er zijn vaker panden ontwricht, maar het duurde even tot de eerste gewonde omwonende viel. ‘We betreuren het enorm dat er iemand gewond is geraakt’, laat Van Grinsven van Geldmaat weten. Op de vraag of de automaat op dezelfde plek terug komt, kan ze geen antwoord geven, daar is het nog te vroeg voor. ‘We moeten eerst op locatie de boel in orde maken. Vervolgens gaan we in overleg met omwonenden en de eigenaar van het pand over de toekomst van de geldautomaat.’

Beschikbaar contant geld vs veiligheid
'Je kan ze moeilijk buiten de stad neerzetten', zegt criminoloog Van der Kemp. 'Je zou ervoor kunnen kiezen om er minder geld in te doen, dan heb je alleen het probleem dat je ze vaker moet bijvullen.' Het is precies het probleem waar ook Geldmaat tegenaan loopt, laat Van Grinsven weten. 'Het gaat ons erom om contant geld beschikbaar te blijven maken.'

Wijkstra van de NVB staat Geldmaat bij. 'Al zo'n tien jaar houden banken zich aan een afspraak die ze maakten met onder andere de ouderenbond en organisaties voor mensen met een beperking, dat mensen altijd binnen vijf kilometer de beschikking moeten hebben over een geldautomaat.'

Weg uit woonpanden
Wel is het verdwijnen van veel automaten deels te danken aan de ontwikkelingen van plofkraken. 'Veel banken hebben inventarisaties gemaakt van hun automaten, en gekeken naar waar de risico's het grootst zijn', vertelt Wijsktra. Maar alle woonpanden ontzien van automaten is nog niet zo makkelijk volgens hem. 'Zolang er de behoefte is aan contant geld in de maatschappij, voelen de banken zich verplicht daaraan te voldoen.'

'Als we een geldautomaat overnemen die in een woonpand gevestigd is, voldoet die altijd aan de veiligheidseisen om een plofkraak te weerstaan.' voegt Van Grinsven toe. 'En in andersoortige panden heb je vaak te maken met andere problemen. Dan is een automaat weer ‘s nachts vaak moeilijk bereikbaar.’

Stadsdeel Zuid heeft een 'veiligheidsbus' in de Haarlemmermeerstraat geplaatst; tussen 14:00 en 19:00 uur kunnen buurtbewoners daar terecht met vragen en opmerkingen over de plofkraak.