Van Lieshout is de opvolger van Leen Schaap. In 2016 werd Schaap aangesteld bij de Amsterdamse brandweer. Hij kwam over van de politie en kreeg van toenmalig burgemeester Van der Laan de opdracht om te zorgen voor een cultuurverandering binnen het korps. Er zou sprake zijn van 'een wittenmannenbolwerk' waar racisme, seksisme en discriminatie veelvuldig voorkwamen.

Vertrek Schaap

Het verzet tegen Schaap en de verandering was groot onder de uitrukdienst. Het resulteerde uiteindelijk in een onherstelbare vertrouwensbreuk tussen de commandant en de brandweerlieden. Eind mei vorig jaar kondigde burgemeester Halsema aan dat het tijd was voor een nieuwe brandweercommandant: Leen Schaap moest vertrekken.

Sinds vorig jaar zit het kantoorpersoneel van de Amsterdamse brandweer bij Kazerne Willem aan de Ringdijk in Oost. Het verfoeide bastion in Zuidoost, het gebouw waar alleen kantoorpersoneel zat, is verlaten. De korpsleiding hoopt hiermee onder andere de verbinding met de uitrukdienst te verbeteren. Dat is hard nodig, want het bewind van de vorige commandant heeft er hard ingehakt, zo stelt Van Lieshout. 

Waar bent u het meest van geschrokken sinds u commandant bent?
'De mentale belasting op het korps, de gespannenheid en de hoeveelheid stress die onze mensen hebben opgelopen. Die stress lopen ze op tijdens de uitrukken met reanimaties, met blussen en suïcides. Soms hebben mensen ook in thuissituaties stress. Maar dan was het ook nog zo dat mensen veel stress op het werk hadden. Mensen hebben veel onveiligheid ervaren. Er zijn toch wel veel mensen de afgelopen maanden ziek geworden. We hebben een behoorlijk aantal mensen met burn-out klachten thuiszitten. Het maakt de omgeving hier wel heel intens.'

Waarom wilde u deze baan?
'Ik had een mooie baan in Midden-West-Brabant. Een groot korps met bijna tweeduizend man en zeventig brandweerposten. Amsterdam-Amstelland is toch de Champions League van de brandweer. Het podium is groot en er is veel aandacht. Er zijn stevige bestuurders; dus als je iets wil bereiken dan kan het hier.'

Uw voorganger Leen Schaap had het veel over de cultuur binnen het korps. Hoe omschrijft u die?
'Er is een groot verlangen om uit de loopgravenoorlog van de afgelopen jaren te komen. Er moeten stappen gezet worden om verder te moderniseren. Waar ik bij ben in de gesprekken zie ik niet zoveel afwijkend gedrag. Ik denk dat het de afgelopen jaren geen nonnenklooster is geweest. Het is terecht dat er begrensd is. Ik herken alleen dat gedrag niet in de bezoeken die ik nu afleg, maar dat zullen ze ook niet gelijk laten zien natuurlijk.'

Reanimatie

Twee weken voor de officiële eerste werkdag in Amsterdam van Van Lieshout werd ex-voetballer Kelvin Maynard in Zuidoost doodgeschoten. De auto waar hij in zat, eindigde in de gevel van Kazerne Anton. Enkele dagen na de liquidatie verschenen er foto's van de reanimatie van Maynard op internet. Deze waren gemaakt door een brandweerman. Van Lieshout besloot de lichtste straf op te leggen: een schriftelijke berisping. Ook moet de ploeg van de bewuste avond op basisscholen presentaties gaan geven over de gevolgen van fotograferen bij incidenten.

Zijn er meer sancties genomen?
'Nee, eigenlijk niet. Ik spreek wel veel mensen heel direct aan op gedrag. Als ik gedrag zie wat mij niet bevalt, begrens ik dat meteen en spreek ik mensen aan van stop daarmee. Eventueel duw ik ze zelfs de kamer uit, zodat ze niet meer kunnen deelnemen aan het gesprek. Maar er is de afgelopen vier maanden nog geen incident verder geweest waarop ik heb moeten sanctioneren.'

Hoe kijkt u naar de modernisering van het korps?
'Hij loopt op onderdelen prima, als je bijvoorbeeld kijkt naar de manieren van inzet, zoals robotondersteuning en informatiegebruik. Dan loopt het korps zelfs op onderdelen voorop in vergelijking met andere korpsen in Nederland. Als het gaat over hoe het werk wordt ingedeeld overdag, hoe veel flexibiliteit je stopt in een rooster van 24 uur, dan hebben we daar echt nog een weg te gaan.'

De 24-uursroosters zijn voor uw mensen heilig.
'De goedkoopste manier om paraatheid te organiseren is de 24-uursdienst. Daarom wordt dat in de hele wereld gedaan. We betalen er maar 18 uur van. In een drieploegendienst werken betekent voor deze stad alleen al 150 mensen extra aannemen. De steden willen die rekening niet betalen. We moeten andere manieren vinden om het rooster te flexibiliseren.'

Femke Halsema, de voorzitter van de veiligheidsregio, wil dat 24-uursroosters de uitzondering worden.
'Daar gaan we dan een goed gesprek over aan. Het gaat deels niet lukken. Overal wordt gewerkt met 24-uursdiensten en dat is niet voor niks. We moeten kijken naar wat het probleem was in Amsterdam-Amstelland. Wat was het gedrag van mensen dat binnen het rooster viel en wat ons niet beviel en waar Leen Schaap terecht hard tegen is opgetreden. Waarom gebeurt dat niet in andere steden?'

Is er dan tunnelvisie geweest op de 24-uursdienst als oorzaak van de problemen?
'Het was een frame hiervoor dat de 24-uursdienst de bron van alle problemen was. Als je in zo'n rooster niet rouleert, dan ontstaat er wel een vorm van inteelt binnen ploegen die heel lang bij elkaar zitten.'

U moet dus een onprettige boodschap gaan verkondigen.
'Ik denk dat het een reële boodschap is. Ik laat het bestuur gewoon zien hoe het gaat. We maken een dekkingsplan voor de stad en kijken of er meer kazernes in een 16-uursroosters kunnen. Dat is het uitgangspunt. Als we dat hebben opgelost, dan kijken we pas of er dan nog andere roosters moeten komen om de doelstellingen te behalen. Maar andere roosters zijn vaak duurder en dan zie je vaak dat gemeentes afhaken als ze de rekening moeten betalen.'

Ondernemingsraad en anoniemen

Inmiddels heeft Van Lieshout al successen geboekt. Het georganiseerde verzet binnen de Amsterdamse brandweer, die zich tijdens de periode van Leen Schaap liet horen als groep anoniemen, hebben zich kenbaar gemaakt bij de nieuwe commandant. Ook is de ondernemingsraad inmiddels vernieuwd. De OR en de vorige korpsleiding lagen continu met elkaar overhoop. 

Hoe kijkt u hiernaar?
'Dit is heel belangrijk voor mij: de organisatie wil ook vooruit. De oude ondernemingsraad heeft ook echt wel een aantal dingen goed gedaan. Ze hebben het korps verdedigd zoals zij dat belangrijk vonden. Ze waren echt niet het kwaad of dé tegenstander. Er is nu wel een verversing gekomen. Daar ben ik blij mee.'

Ook de anoniemen zijn naar u toegekomen.
'Ze hebben naar eigen beleving een soort ondergrondse oppositie gevormd tegen het beleid. Ze hadden het gevoel dat als ze dat bovengronds zouden doen dat er dan disciplinaire maatregelen zouden worden genomen. Ik hou niet van ondergronds: je mag het eens of oneens met mij zijn maar zeg het gewoon.' 

Toch bent u ook al bedreigd.
'Dat was wel bijzonder, na drie weken had ik de eerste al binnen. Dat was een bijzondere ervaring: het was wel heel erg snel.'

Heeft uw voorganger u hierop voorbereid?
'Ja, die heeft mij ervoor gewaarschuwd. Ik was er door verrast, maar ook voor geprepareerd. Ik heb er thuis goed over gesproken wat dit zou doen. Het is blijkbaar aan het begin van een wedstrijd dat iemand je even een rotschop uitdeelt zodat de verdediger even laat zien waar hij staat en de aanvaller weet wat zijn plek is. Dan zijn ze bij mij aan het verkeerde adres. Ik wil graag weten van wie het komt: van binnen of buiten het korps.'

Is het de enige bedreiging tot nu toe geweest?
'Er zijn er meerdere geweest. De politie doet onderzoek. Die hebben al resultaten begrijp ik. Het was ook de aanleiding dat de anoniemen daarna er zo boos over waren dat ze besloten bovengronds te komen. Dat is het enige positieve hieraan.'

Hoe reageert thuis hierop?
'Onaangenaam verrast. Wat moet ik er verder over zeggen. Ze vinden het niet leuk. Ik heb een sterk gezin. Mijn vrouw werkt in de psychiatrie dus die komt meer moeilijke mensen tegen.'

U gaat niet zwichten voor deze druk?
'Nee. Ook omdat ik iedereen die ik tegenkom in het korps de nieuwe koers ziet. Je komt alleen verder in een organisatie als er vertrouwen is. Ik ga niet bij de pakken neerzitten omdat een malloot een brief stuurt.'

Wat hoopt u het komende jaar met het korps te bereiken?
'Ik hoop dat we een rustige plek krijgen in de samenleving. Een plek die gewaardeerd wordt. Dat moeten wij als korps zelf doen. We moeten aan onze reputatie en dienstbaarheid werken. Ik wil graag de beste brandweer van Nederland bouwen zodat we in 2024, wanneer we 150 jaar bestaan, weer aan de top staan.'