De bouwsector van de regio Amsterdam zet zich schrap voor weer een grote crisis. Opdrachtgevers, architecten en bouwers maken zich grote zorgen over de invloed van het coronavirus op de bouw. AT5’s Bouw Woon Leef vraagt aan verschillende partijen uit de bouw wat de huidige situatie is, wat zij verwachten van de komende tijd en wat zij hopen dat de overheid doet.
Status quo op de bouwplaats
Jan Overtoom, regiomanager van Bouwend Nederland legt uit dat het werk in de bouw vooralsnog doorgaat maar dat door ziekteverzuim en de coronamaatregelen, de productiviteit omlaag gaat. Er zijn minder mensen beschikbaar en bouwvakkers moeten op verschillende tijden pauzeren, waardoor mensen veel op elkaar moeten wachten en bouwprocessen langer duren waarbij samenwerking belangrijk is.
De Nederlandse Vereniging van Toeleveranciers (NVTB) vreest een verslechtering in de toevoer van bouwmaterialen uit het buitenland, helemaal uit landen waar lockdown maatregelen gelden.
Volgens Edward Zevenbergen, projectleider van Bouwfonds Property Development (BPD), doemt er nog een probleem op op de bouwplaats. Veel gespecialiseerde bouwvakkers die vanuit Oost-Europa hier werkten, zijn vertrokken naar hun thuisland uit vrees voor sluitende grenzen. Zevenbergen: ‘Zo komt er een grotere schaarste aan vaklui en een nog grotere spanning op de bouwkosten.’
‘Zo komt er een grotere schaarste aan vaklui en een nog grotere spanning op de bouwkosten.’
Over zijn eigen werkzaamheden vertelt Zevenbergen vanuit quarantaine in zijn tuinhuis: ‘We zijn aan het vergaderen via skype en we doen enorm ons best om het werk door te laten gaan. Maar al dat overleggen gaat zo wel langzamer.’
Binnen de architectenwereld heerst bezorgdheid over wegvallende ontwerpopdrachten. Architect Bjarne Mastenbroek zit niet bij de pakken neer en heeft deze week bouwers, projectontwikkelaars en architecten bijeengebracht om samen de gemeente op te roepen om kavels vrij te geven en ontwerpopdrachten uit te geven. Mastenbroek: ‘Never waste a good crisis. Juist nu kunnen werkloze architecten, bouwers en projectontwikkelaars in grote getale ingezet worden om stedenbouwkundige plannen te maken voor de kavels.
Afnemende koopkracht en huurachterstanden
‘Ik voorzie dat als we de komende maanden binnen zitten, de verkoop van huizen stil valt’, zegt Zevenbergen van BPD. Daarbij denkt hij dat de koopkracht afneemt doordat consumenten geen hypotheek meer kunnen krijgen door de economische gevolgen van de corona crisis. Nu al kunnen mensen hun huur niet meer ophoesten.
Zevenbergen: ‘Wij zijn als grote partij in staat om de huren te bevriezen, maar niet iedereen heeft die diepe zakken.’ Institutionele vastgoedbelegger Bouwinvest kondigt aan dat zij een coulancebeleid gaan opzetten voor voor winkeliers die de huur niet kunnen betalen.
Volgens Jan Overtoom van Bouwend Nederland is het zaak dat ondanks de hogere bouwkosten en de crisis, bouwopdrachten doorgaan. ‘De grotere, professionele projectontwikkelaars werken mee, want die willen zelf ook graag door en kunnen wel wat hebben.’ Maar het overgrote deel van de opdrachtgevers van de leden van Bouwend Nederland zijn particulieren of bedrijven die mogelijk gaan bezuinigen op bouwprojecten.
‘Blijf aan de gang, stop niet met het uitgeven van bouwtenders.’
Doemscenario voor de bouw: bouwstop
De bouwsector kent vele crises. Na de economische crisis van 2008 kreeg de bouw in het afgelopen jaar te maken met de stikstof crisis, de PFAS-crisis dan nu de corona crisis. Bij vorige crises bleek dat als de bouw stil valt, het heel langzaam weer op gang komt. Architect Mastenbroek legt uit waarom: ‘Horeca kan binnen een dag weer open, maar de bouw niet omdat een bouwproject bestaat uit een enorme keten van afspraken.’
Mastenbroek vertelt dat als een bouwproject wordt stilgelegd, de gehele keten van afspraken weer opnieuw moet worden opgebouwd. Dat zijn trage processen omdat veel van deze afspraken, zoals vergunningen, enorm gejuridificeerd zijn. ‘Het tempo moet er dus in blijven’, aldus Mastenbroek.
Crisis na crisis
Wat bouwers, architecten en opdrachtgevers nu verwachten van overheden zijn acties om een bouwstop te voorkomen. Een bouwstop zou grote gevolgen hebben voor de woningproductie en ook voor werkgelegenheid.
Na de toespraak van premier Rutte afgelopen maandag stuurde Zevenbergen van BPD meteen een e-mail naar Carolien Schippers, directeur grond en ontwikkeling van de gemeente Amsterdam. Zijn hartenkreet: ‘Laten we in godsnaam doorgaan met elkaar. We moeten een beetje toegeven aan elkaar. Onze bouwkosten gaan omhoog door de acute schaarste aan bouwvakkers.’
Zevenbergen pleit voor een gereduceerd grond tarief, zodat de productie door kan gaan. Hij wil vooral samenwerken met de gemeente. Bij de vorige economische crisis is de bouw helemaal stilgezet. ‘Probeer dat te voorkomen. Wees creatief, we moeten samen creatief zijn', zegt hij.
'Gemeente, maak een plan. Zorg dat iedereen aan het werk blijft'
Noodfonds nodig
Voor architect Bjarne Mastenbroek is het duidelijk, de gemeente is aan zet. Hij roept de gemeente op om kavels vrij te maken een noodfonds te starten waar de architecten uit betaald kunnen worden. Mastenbroek: ‘Gemeente maak een plan. Zorg dat iedereen aan het werk blijft. Ga nu kavels uitgeven want grote opdrachten waar 30 mensen aan zitten zijn al on hold door de stikstof toestand.’
Wat Jan Overtoom van Bouwend Nederland verlangt van opdrachtgevers als gemeentes is dat zij doorgaan met het maken van plannen. Overtoom: ‘Blijf aan de gang, stop niet met het uitgeven van bouwtenders.’ Ook vraagt Bouwend Nederland opdrachtgevers, met name overheden, om onderhoudswerkzaamheden naar voren halen om te voorkomen dat er diepe gaten vallen in de productie.
Volg Bouw Woon Leef op Twitter, Facebook en LinkedIn voor updates over de bouw ten tijde van corona.