Amsterdammers die hun 'corona-ommetje' maken door het Vondelpark moeten natuurlijk de anderhalve meter afstand in de gaten houden. Geen zorgen hoeven ze zich te maken over vliegtuigen die met bulderende straalmotoren rakelings over de boomtoppen scheren. En dat het vliegverkeer op Schiphol nagenoeg stil is komen te liggen, speelt ook de luchtkwaliteit bepaald geen parten. 

Maar zoals bekend heeft deze rust een prijs, voor de gemeentekas bijvoorbeeld. De zogeheten deelnemingen van de stad worden ook genoemd in het rijtje van opdrogende inkomstenbronnen.

Nou zal er op de jaarlijkse winstuitkering van het AEB, dat met 80 miljoen euro van de gemeente werd gered van de ondergang, niet worden gerekend. Anders ligt dat al met de haven. 'De grootste benzinehaven ter wereld', staat op de site van de Port of Amsterdam, is 'een toonaangevende speler op de oliemarkt'. Dat daar harde klappen gaan vallen zal ook de boodschap zijn op de aandeelhoudersvergadering eind april. Met alle gevolgen van dien voor de enige aandeelhouder, Amsterdam dat vorig jaar nog 68,5 miljoen euro aan dividend vanuit Westpoort ontving.

Banenmotor: 115.000 banen

Hetzelfde bericht kwam al van Amsterdam's Airport, Schiphol. Geen winstuitkering van 30 miljoen euro dit jaar voor Amsterdam dat twintig procent van de aandelen in handen heeft. Maar misschien is dat nog wel de minste zorg. Angstiger wordt er gekeken naar die 115.000 directe en indirecte banen die de luchthaven voor de regio oplevert. Vandaar dat de andere meerderheidsaandeelhouder, de Nederlandse staat, samen met Frankrijk op dit moment een reddingsplan voor Air France / KLM in de steigers zet.

Hoe lang geleden lijkt het alweer dat GroenLinks verlangde dat Amsterdam als 'activistische aandeelhouder' desnoods bij de rechter verdere groei van Schiphol zou dwarsbomen. 'De groeidiscussie is onder je ogen verdampt', zegt ook econoom Walter Manshanden, die al 25 jaar onderzoek doet naar de relatie tussen luchtvaart en economie. In de jaren negentig was hij er nog van overtuigd dat Schiphol onmisbaar was als banenmotor. Vlak voor de coronacrisis publiceerde hij, in opdracht van de gezamenlijke Schipholactiegroepen, een literatuurstudie waaruit het tegendeel blijkt: krimp hoeft helemaal niet desastreus zijn. 

Maar of je nou voor meer of minder Schiphol bent, die krimp komt er sowieso volgens Manshanden. Quarantaine-maatregelen zullen de internationale luchtvaart nog lang dwars zitten en daar komt de uitvallende vraag door de economische malaise nog eens bij. Manshanden: 'De verwachting voor het volgende kwartaal is dat de luchtvaart gehalveerd wordt.'

Dus als het alweer een beetje op gang komt, dan op korte termijn eerder voor 250.000 vliegbewegingen tegenover de 500.000 nu. Manshanden vraagt zich daarom gelijk hardop af wat dat moet betekenen voor de ophanden zijnde reddingsoperatie voor KLM. 'Hoe financier je een halve luchtvaartmaatschappij? Want als je het hele volume dekt duurt het echt een aantal jaar voordat de marktvraag weer op dat niveau is.' 

Waarmee Manshanden weer terug is bij zijn argumenten van voor de crisis over de in zijn ogen uit zijn voegen gegroeide luchthaven. Volgens hem is Schiphol teveel afhankelijk geworden van de low cost airlines en de doorgeschoten hub-functie: 'Wat is nou het aandeel waarvan je zegt, daar heb je echt een staatsgarantie voor nodig?'

Volgens de vorige wethouder van Economische Zaken is het wijdvertakte netwerk van Schiphol nu juist dé reden voor internationale bedrijven om voor Amsterdam te kiezen. Volgens Manshanden is Amsterdam niet afhankelijk van Schiphol, eerder andersom. Wel heeft de stad volgens de econoom zich te eenzijdig gericht op 'eenvoudig toerisme'.

Manshanden: 'Hoe diverser een economie is, hoe beter je dit soort klappen kunt opvangen. Kijk bijvoorbeeld naar Eindhoven, die zullen er veel minder last van hebben omdat ze veel minder afhankelijk zijn van dit soort internationale toeristenstromen.'

Daar zullen Amsterdammers die nu afhankelijk zijn voor hun inkomen van Schiphol waarschijnlijk geen boodschap aan hebben. Zij zullen vurig verlangen dat alles weer zo snel mogelijk een soort van normaal wordt, als ze al niet een uitkering hebben moeten aanvragen.

Manshanden klampt zich wat dat betreft vast aan onderzoek hoe het andere internationale steden verging waar van de ene op de andere dag de nationale luchtvaartmaatschappij omviel: een harde klap, maar op termijn herstelde de economie zich.  'Dat doet pijn en dat kost tijd. En daar is wel overheidsgeld voor nodig, om in te zetten op het aanpassingsvermogen van een economie.'