Het coronavirus leek in eerste instantie een ‘ver-van-je-bed-show’. In China waren er al veel besmettingsgevallen bekend, maar in Nederland leek er nog geen reden te zijn voor paniek. Dat beeld werd eind februari anders, toen de eerste officiële besmetting in ons land bekend werd.

Er veranderde plotseling een heleboel. We moesten 1,5 meter afstand gaan houden. Bovendien gingen al snel alle horecagelegenheden dicht en mochten we niet meer op bezoek bij onze ouderen. Zelfs boodschappen doen – wat voor velen lange tijd een van de weinige uitjes was – bleek niet meer zoals vanouds te zijn.

'Te vaag geformuleerd'

De coronacrisis heeft dan ook een behoorlijke impact gehad op ons leven. Nu we wat verder zijn, maakt AT5 daarom de balans op. Want was de nieuwe situatie te bevatten? En waren de regels voor iedereen te begrijpen?

Volgens Julia van Weert, gedrags- en communicatiewetenschapper, was dat in het begin in elk geval niet zo. 'De regels werden in het begin veel te vaag geformuleerd', stelt ze. 'Meerdere gedragswetenschappers hebben dat gesignaleerd.' 

Het RIVM riep daarom de Corona Gedragsunit in het leven, waarbij Van Weert in de wetenschappelijke adviesraad zit. Daar wordt onder meer gemonitord hoe mensen de communicatie vanuit de overheid ervaren. 

Regels zoals het houden van 1,5 meter afstand, bleken gesteund en begrepen te worden. Deze zijn in het begin dan ook 'goed herhaald', stelt Mayke van Keep, communicatie-expert bij de Issuemakers. 'Bijna elke Nederlander kan ze daarom inmiddels dromen.' 

Versoepelingen zorgen voor verwarring

Maar beide deskundigen denken dat de situatie veranderd is, nu juist de versoepelingen voor verwarring zorgen. 'Mensen vinden sommige informatie tegenstrijdig. Waarom mogen er maar 30 personen naar het theater, terwijl er wel honderd in een vliegtuig mogen zitten?', aldus Van Weert.

'Wat mag ik wel, wat niet'

Communicatiedeskundige Van Keep denkt dat het grootste probleem 'de vertaalslag naar de eigen privésituatie' vormt. 'Wat mag ik wel, wat niet. En wat gebeurt er op het moment dat je toch per ongeluk in de fout gaat?' Dat zouden mensen volgens haar preciezer willen weten. 

Ook Van Weert denkt dat het geven van concrete voorbeelden eraan bijdraagt dat mensen de regels beter begrijpen. Zo is het beleid omtrent het bezoeken van ouderen volgens haar nog vrij onduidelijk. 

'Veel familieleden van verpleeghuisbewoners vinden het vreemd dat medewerkers je familielid mogen aanraken en knuffelen. Terwijl bezoek dat zelf niet mag', stelt ze.

Omdat het hierbij gaat om een risicogroep, is het wel belangrijk om voorzichtig te zijn. 'Leg dan uit waar je precies op moet letten als je toch weer wat vaker op bezoek gaat. Mag je het toilet gebruiken, of een kopje koffie aanraken?'

Nu mensen het risico lager inschatten, is de boodschap lastiger over te brengen, ziet Van Weert. 'Er ontstaan zelfs vragen of het allemaal wel nodig was. Maar dat is onterecht. Juist omdat er maatregelen genomen zijn, hebben we het nu onder controle. En we willen de vrijheden ook niet weer opgeven. Dus het blijft erg belangrijk dat we ons aan de regels houden.' 

Druk op handhaving

Maar om ervoor te zorgen dat de regels nog steeds worden nageleefd, wordt de druk op de handhaving wel steeds groter, denkt Van Keep. 'En dat is best ingewikkeld.'

Zo wordt er in de stad gehandhaafd op de noodverordening, die is opgesteld door Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland. 'In eerste instantie was dat vooral een vertaalslag van wat er landelijk was bepaald. Maar het vaarverbod was bijvoorbeeld wel specifiek in Amsterdam, terwijl ik daar dan weer weinig over heb gehoord.'

Volgens haar had de gemeente sowieso meer mogen communiceren. 'Ik heb weinig gezien dat specifiek uit Amsterdam kwam. Wel buitenreclame, maar bijvoorbeeld geen brief om de mensen die thuis zitten een extra hart onder de riem te steken.’

En dan zorgde het optreden van Halsema bij de demonstratie op de Dam ook nog voor onduidelijkheid. 'Het doorvertalen van regels is voor burgers al ingewikkeld, dan moet je er als overheid ook naar handelen', vindt  de communicatie-expert. 'Maar er is uiteindelijk helemaal niet gehandhaafd.'

Toch lijkt de demonstratie niet eens voor de meeste verwarring te zorgen. Wat eigenlijk de meeste vragen opwerpt, is de regel omtrent het aantal mensen waarmee je in de auto mag zitten. In onze inbox van [email protected]  krijgen we daar nog steeds dagelijks meerdere mailtjes over.

Dit is slechts een greep uit de vragen die we kregen. Bij AT5 werd er daarom meerdere keren aandacht aan het thema besteed. Maar waarom blijven er zoveel mensen met deze vraag zitten?

'Dat komt doordat ze er onzeker over zijn', denkt Van Keep. 'Er zijn geen specifieke uitspraken over geweest: heeft dit nou betrekking op het huishouden of op vervoer? Er zijn versoepelingen, maar er is niet benoemd wat dat dan betekent als je de auto gebruikt. Dus gaan mensen de regels zelf uitleggen, maar daarin willen ze geen fouten maken.'

'De vakantie komt weer in zicht'

'Dit is een typische vraag, die voor veel mensen relevant is', voegt Van Weert toe. 'Zeker nu het openbare leven weer op gang komt en de vakantie in zicht komt. En de precieze regel is niet heel makkelijk terug te vinden.'

Volgens haar blijft het daarom voor de overheid 'heel belangrijk om na te blijven denken over wat relevante vragen zijn, om daar vervolgens praktische toepassingen bij te geven'. 

Heb je zelf nog een vraag over de coronaregels? Dan kun je die altijd sturen naar [email protected].