Vorig jaar won de renovatie van het Schip in de Spaarndammerbuurt en het jaar daarvoor de renovatie van de Van der Pekbuurt. Het project in de Eerste Oosterparkstraat is geen renovatie maar een aangepaste reconstructie van de gebouwen die er eerst stonden. De verkrotte negentiende eeuwse huizen zijn gesloopt en de nieuwbouw die ervoor in de plaats kwam kreeg hogere plafonds, nieuwe kamerindelingen en ruimte voor een grote supermarkt. Maar als je naar de voorgevel kijkt lijken de woningen rechtstreeks uit de 19e eeuw te komen.

Het is opvallend dat bij vakjury prijzen zogenoemde historiserende nieuwbouw, juist nooit in de prijzen valt. Architect Kees Doornenbal is het dan ook niet gewend om genomineerd te worden met zijn ontwerpen van nieuwbouw in oude stijl. ‘Ik rolde van verbazing van m’n stoel af toen ik hoorde dat we genomineerd waren voor de nieuwbouwprijs.’

Het architectenbureau van Doornenbal, Rappange en partners architecten b.v., specialiseerde zich in renovatieprojecten en het nauwkeurig terugbouwen van verdwenen of half kapotte woningen. 'Zo hebben we bijvoorbeeld voor het Pulitzer hotel panden teruggebouwd.' Het nieuwbouw project op de Eerste Oosterparkstraat noemt Doornenbal 'historisch verantwoorde nieuwbouw' die de tijd uitstraalt van de woningen die het vervangt.

Daarom valt een ontwerp in moderne stijl eerder in de prijzen bij wisselende vakjury van de Zuiderkerkprijs. ‘In het geval van de Eerste Oosterparkstraat denk ik dat dit een heel mooie oplossing is want daar is al heel veel contrasterende nieuwbouw en daarom snap ik ook dat mensen het mooi vinden en behaaglijk'. Lebesque voegt daaraan toe: ‘Maar we willen toch ook niet meer altijd in negentiende eeuwse lange rokken met strakke keurslijfjes rondlopen? We dragen nu toch ook sneakers en kleding van duurzame tech materialen ontwikkeld in deze tijd?'

Bij de andere Amsterdamse nieuwbouwprijs, de Gouden A.A.P., kiest de vakjury voornamelijk nieuwbouw in moderne vormgeving. Directeur van architectuurcentrum Amsterdam (ARCAM) Indira van 't Klooster: 'Een vakjury is meer geneigd om een winnaar te kiezen die iets toevoegt aan wat we al weten, die iets nieuws laat zien: in materiaal, concept of constructie. De driekoppige publieksjury van onze prijs kiest overigens ook vaak een hedendaags ontwerp.'

Verschil publieks- en juryprijzen

Architectuurhistoricus Freek Schmidt van de Vrije Universteit erkent het verschil tussen publieks en juryprijzen: ‘Publieksprijzen werken altijd anders, dat zie je ook met literatuur. Vakmensen beoordelen anders dan het publiek. Over het algemeen kunnen mensen niet zo goed tegen verandering en zullen ze dus eerder stemmen op iets ouds en vertrouwds.’ 

Sabine Lebesque organiseert vanuit de gemeente Amsterdam de Zuiderkerkprijs voor de opdrachtgever en architect van het beste woningbouwproject van het voorafgaande jaar. 'Dit gebouw beschouwen we als nieuwbouw, ook al is het gebouwd in een historiserende stijl. Wat Rappange en Kees Doornebal doen, dat doen ze heel goed. Maar over het algemeen wordt herbouw in oorspronkelijke stijl niet als vooruitstrevend, voorbeeldstellend of vernieuwend gezien.’

Geschiedvervalsing

Architectuur historicus Freek Schmidt: ‘Vroeger was dit winnende ontwerp iets dat niet kon, zeker niet in vakkringen, dat heeft te maken met een modernistische opvatting over originaliteit en eigentijdsheid die lang op de TU Delft werd meegegeven. Een nieuw gebouw met nieuwe indelingen maar met een oude look werd gezien als namaak, pseudo of kwasi omdat het niet bij deze tijd zou passen. Maar wie zijn wij om te zeggen dat dat niet bij deze tijd past?’ vraagt Schmidt zich af. In het vakgebied ziet hij wel dat het debat over originaliteit genuanceerder wordt.

Kees Doornenbal kan dat beamen. Bij de welstandscommissie, een onafhankelijke commissie die voor de gemeente nieuwbouwplannen keurt, kon hij 20 jaar geleden niet aankomen met zijn ontwerp voor de Eerste Oosterparkstraat. ‘Zulke historiserende ontwerpen zagen ze toen als geschiedvervalsing. Gelukkig kijkt de welstandscommissie daar tegenwoordig anders tegenaan en willen ze vooral een goede onderbouwing horen en zekerheid dat je ook echt kwaliteit gaat leveren.’ 

De woordvoerder van Stadgenoot, de opdrachtgever van het winnende ontwerp, vertelt dat zij zich ten doel stellen om gebouwen te maken die de mensen mooi vinden. ‘Dan zullen ze ook beter zorgen voor hun huis’, aldus Pim de Ruiter. Daarom zullen ze ook doorgaan met het maken van nieuwbouwwoningen historische stijlen. Dit heeft Stadgenoot nog nooit een vakjury prijs opgeleverd, maar nu wel al de tweede publieksprijs. ‘We zijn heel blij en we vinden het ook mooi dat we met dit project hebben gewonnen van de prestigieuze Pontsteiger.’