Start van hoofdcontent

Achtergrond

nl

Meer dan 600 ongedocumenteerde gezinnen in de stad afhankelijk van voedselpakketten

10 augustus 2020, 14.30 uur · Aangepast 12 augustus 2020, 11.57 uur · Door Redactie

Sinds het uitbreken van de coronacrisis zitten ongedocumenteerden in de knel. Velen zijn hun baan kwijt en zonder verblijfsdocumenten kunnen zij niet terecht bij de reguliere voedselbank. Ze zijn afhankelijk van alternatieve voedselbanken, zoals die bij de Pauluskerk in Osdorp. Alleen daar al komen meer dan 600 gezinnen. De Balie Live Journalism en AT5 doen de komende maanden onderzoek naar Amsterdammers zonder papieren. 

Kleine groepen mensen verzamelen zich om vier uur voor de ingang van de Pauluskerk in Osdorp. Over twee uur begint de uitgifte van voedselpakketten. Gezinnen met jonge kinderen, stelletjes en groepjes vrienden zoeken een plek in de schaduw. Een bezwete man deelt bonnetjes met rangnummers uit, terwijl hij verzoekt onderling afstand te houden.

Een gezin met baby ruilt een hoger rangnummer voor een lager, op voorwaarde dat bij de uitgifte van volgende week het omgekeerde gebeurt. De vrijwilligers dragen mondkapjes, tillen enorme watermeloenen en zakken rijst de busjes uit. Langzaam vormt zich een rij met de laagste nummers dichtbij de kerk.

Werkloosheid

Onder de wachtenden zijn veel Brazilianen, Colombianen, Eritreeërs en Filipijnen die wonen en werken in Amsterdam. Voor de corona-uitbraak in maart werkte het merendeel van hen als schoonmaker bij families thuis, en sommigen in de schoonheidsbranche of in de bouw. Nu zijn ze minstens de helft van hun inkomen kwijt en worstelen ze met het betalen van boodschappen en de huur. Veel Brazilianen wonen al lange tijd in de stad, soms meer dan 10 jaar.

Quote

‘Ik ben overdonderd dat families waar ik tien jaar over de vloer kwam mij nu laten vallen als een baksteen.'

Luana* (35)

AT5

De 38-jarige Eliene woont en werkt al 14 jaar in Amsterdam. Ze heeft net haar voedselpakket afgehaald en staat tussen vier grote tassen met eten te wachten op een vriendin. Sinds maart komt ze wekelijks bij de voedseluitgifte. ‘Door de pandemie heeft de helft van de gezinnen waar ik schoonmaak me afgebeld. Ik verdien nu 1200 euro per maand, mijn huur is 1125 euro. De afgelopen drie maanden waren beangstigend, ik kan geen boodschappen meer doen.’

Luana* (35) staat ook in de rij en is vooral boos: ‘Ik ben overdonderd dat families waar ik tien jaar over de vloer kwam mij nu laten vallen als een baksteen. Ze vragen niet hoe het gaat met mij en mijn twee jonge kinderen.’ 

Aanmeldingen verviervoudigd

Er zijn ook Amsterdammers die hen wel steunen. Een klein netwerk van dertig gezinnen groeide de afgelopen maanden uit tot een groep vrijwilligers die honderden gezinnen van voedsel voorzien. Ze bedienen mensen die niet naar de gewone voedselbank kunnen, omdat ze geen verblijfsdocumenten hebben. Spin in het web is Gianni Da Costa, voormalig gemeentelijk beleidsmedewerker voor de ChristenUnie.  ‘Wekelijks helpen twintig vrijwilligers met uitladen, sorteren en uitdelen’, vertelt Da Costa. ‘Allemaal hulpbehoevende ongedocumenteerden die aan het eind van de dag zelf ook een pakket mee naar huis nemen.’

Sinds maart zijn de aanmeldingen gegroeid van 150 naar meer dan 600 gezinnen, wekelijks krijgen ze nieuwe inschrijvingen binnen. Aanmelden kan via WhatsApp. Hierna volgt een kort intakegesprek: Wat is je situatie? Heb je papieren? Uit hoeveel mensen bestaat je gezin? Hoeveel werk had je en heb je verloren? Ook na de intake blijven er gesprekken plaatsvinden om te kijken hoe het gezin er voor staat en of ze nog ander soort hulp nodig hebben.

De groep is aanzienlijk en waarschijnlijk nog groter dan wat er nu te zien is: op basis van gesprekken met kerken en scholen schat Da Costa het aantal ongedocumenteerden Brazilianen in Amsterdam op zo’n 15.000.

Da Costa heeft zijn vakantie uitgesteld. ‘Het is echt nodig om hiermee door te gaan tot na de zomer. De zomerperiode is altijd al lastig geweest voor schoonmakers vanwege vakanties. Nu mensen thuis werken zijn er nog minder schoonmakers nodig.’

De komende maanden doet AT5 samen met De Balie Live Journalism onderzoek naar Amsterdammers zonder papieren en misstanden bij hun werk in legale sectoren, wil je hier iets over kwijt? Mail dan naar [email protected]

Donaties

Al de hele ochtend is Da Costa op de been om met een klein bestelbusje bij verschillende distributiepunten voedsel op te halen. Een supermarkt in Zuid doneert bakken bevroren brood. Het contact is via via ontstaan. Met donaties van vrijwilligers doet Da Costa inkopen bij groothandels in Duivendrecht en groenteboeren in Oost. Hij is moe, maar wil het werk niet neerleggen totdat er een oplossing is.

Het initiatief draait op donaties van winkels en andere particulieren. Het Rode Kruis ondersteunt ze waar het kan met voedsel.

Een werkend, maar precair systeem volgens Da Costa. ‘In de eerste weken hadden we vaak niet genoeg eten en moesten we ‘nee’ verkopen. Dat doet pijn.’ Tot nu toe is er genoeg, maar er is een risico dat het straks te weinig is: ‘We zijn erg afhankelijk van donaties. Zo is een grote partij sinds zes augustus gestopt met leveringen, nu wordt het echt spannend.’

Deze groep zou toegang moeten krijgen tot de reguliere voedselbank, vindt Da Costa. Dat kan via een registratiesysteem, maar volgens veel ongedocumenteerden biedt dat geen uitkomst vanwege de angst om teruggestuurd te worden naar Brazilië. Ook de gemeente zit muurvast’, zegt Da Costa. ‘Zonder registratie weet de gemeente niet om wie het gaat. En de gemeente kan geen wetten maken over wie wel of geen verblijfsvergunning krijgt natuurlijk. Daar bovenop komt het beleid om migranten te ontmoedigen naar Nederland te komen en te blijven.’ 

Quote

'Ik verdien nu iets meer dan 100 euro per maand'

Adrian* (23) uit Brazilië

De Braziliaanse Adrian* (23) is zo iemand die bang is dat de Vreemdelingenpolitie hem naar zijn geboorteland terugstuurt als hij zijn echte naam noemt. Onder de felle zon wacht hij zijn beurt af in
de rij voor de kerk. Hij is schoonmaker en kapper. Tot maart had hij elke dag werk, maar nu
kan hij zijn 600 euro huur niet meer betalen. ‘Ik verdien nu iets meer dan 100 euro per maand,
mijn moeder springt gelukkig bij, ik heb deze pakketten echt nodig.’ Mensen die de huur niet meer kunnen betalen, logeren bij vrienden of gaan terug naar Brazilië. Sommigen worden hun huis uitgezet, vertelt Da Costa.

‘Ik bel huiseigenaren op en smeek hen gezinnen niet op straat te zetten, tevergeefs. Het gebeurt wel. Huisbazen leven niet mee.’ Dat er op korte termijn iets moet gebeuren, is duidelijk. ‘Wat als ik opeens geen donaties meer krijg, wie gaat meer dan 600 monden voeden? Telkens die stress’, zegt Da Costa. ‘Ik
doe mijn best. Het is noodzakelijk, maar ook slopend. Ik hou dit niet lang meer vol.’

Amsterdammers die een steentje willen bijdragen, kunnen op vrijdagen voedsel brengen naar de Pauluskerk. 

 *De echte namen van Luana en Adrian zijn bekend bij de redactie.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Balie Live Journalism. Redacteuren: Mandy Fit en Zara Toksöz.