Andere landen, waaronder Duitsland, hamerden al langer op het belang van goede ventilatie. Maar de Nederlandse overheid en het RIVM bleven daarin terughoudend. Toch kwam onlangs een vertrouwelijk rapport naar buiten, waarin een ander beeld naar voren komt.

Het rapport, dat in handen is van De Volkskrant, zou namelijk aantonen dat het ventilatiesysteem van een verpleeghuis een rol speelde bij een corona-uitbraak.

Ventilatierichtlijn is enigszins aangepast

Het RIVM stelt in een reactie dat 'de rol van ventilatie in dit verpleeghuis nog nader onderzocht wordt door de GGD'. Wel is de Ventilatierichtlijn inmiddels 'geactualiseerd'. Ook omdat 239 wetenschappers gezamenlijk aan de bel trokken in een brief, vanwege hun zorgen over slechte ventilatie.

'Uit voorzorg wordt geadviseerd om recirculatie binnen één ruimte waar meerdere personen gedurende langere tijd bij elkaar zijn zo veel mogelijk te vermijden en de lucht voldoende te verversen', staat er nu geschreven.

'Concreet gebeurt er niet zoveel'

'Sinds een week of vier is het RIVM een beetje gaan bewegen op het gebied van ventilatie', is de reactie van Boerstra daarop. Hij is onder meer bestuurslid van de REHVA,  een Europese koepelorganisatie voor verwarming, ventilatie en airconditioning.

'Het besef is er dat we ook wat met de voorzorgsmaatregel 'ventilatie' moeten. Maar concreet gebeurt er nog niet zoveel', vervolgt hij. 

'Bij bepaalde installaties verhoogd risico op verspreiding'

Walid Atmar, van Vereniging Leveranciers Luchttechnische Apparaten (VLA), kan dat grotendeels beamen. 'Je ziet dat veel kantoren ingericht zijn op de adviezen van het RIVM, zogenaamd 'anderhalvemeter-proof'. Er is alleen weinig tot geen controle bij kantoren en scholen op ventilatiesystemen.'

Toch is die controle belangrijk, vindt hij. 'Bij bepaalde installaties is er wel degelijk een verhoogd risico op het verspreiden van het virus.'

Het gaat volgens Atmar vooral om ventilatiesystemen en airco's die recirculeren. 'De lucht die wordt afgezogen, wordt opnieuw gebruikt. Er zit in de meeste gevallen wel een luchtfilter tussen, maar deze kan de verspreiding van het coronavirus niet vermijden.'

Zijn advies is daarom om 'recirculatiekleppen te sluiten en met 100 procent buitenlucht te ventileren'.

Ventileren we wel genoeg?

Ook Boerstra benadrukt het belang van controle. 'We hebben met REHVA in april al dat advies gegeven: evalueer hoe het gaat met ventilatie bij verpleeghuizen, scholen en kantoren. Is er genoeg frisse lucht en ventileren we wel genoeg?'

Daar zouden verschillende meettools voor zijn. 'Of simpeler nog: gebruik een CO2-meter. Daarmee is het inzichtelijk te maken of ruimtes ondergeventileerd zijn. Het CO2-gehalte loopt namelijk op als er veel mensen zijn. Zo'n meter kost uiteindelijk maar iets van 150 euro.'

Scholen hebben volgens Boerstra al vaak een CO2-meter.

Maar er wordt toch steeds gezegd dat schoolgebouwen zo slecht geventileerd zijn? 'Ik ben het daar eigenlijk niet mee eens. Op scholen wordt al sinds 1999 geïnvesteerd in goede ventilatie, onder meer om de leerprestatie te vergroten.'

Toch zal dat zeker niet bij elke school zo zijn, geeft hij toe. 'En daar wil je nu, voor de scholen weer opengaan, als de donder op controleren. Maar op veel kantoren is het slechter gesteld. Hetzelfde geldt voor verpleeghuizen, terwijl dat de laatste plek is waar je slechte ventilatie wilt.'

'Ventilatie op scholen wordt juist verwaarloosd'

Atmar schetst daarentegen een ander beeld. 'De ventilatie op scholen wordt al jarenlang verwaarloosd. Terwijl dit überhaupt een belangrijk onderwerp is. Maar zeker ook tijdens de coronacrisis.'

Voor VLA is de ventilatie op scholen dan ook een 'zorgpunt'. 'De scholen gaan nu bijna weer open. De vakantie gaf een kans om onderhoud te plegen, maar dat is nauwelijks gedaan', stelt Atmar. 'Dat zal ook wel met de kosten te maken hebben. Maar goede ventilatie is wél echt belangrijk.'

Waarom is er nauwelijks controle?

Waarom is er dan niet meer controle, zowel op scholen als bij kantoren en verpleeghuizen? Volgens Boerstra komt dat onder meer doordat er qua voorzorgsmaatregelen tot nu toe vooral werd gekeken naar 'de medische-hygiënische kant'. 

'Maar het is hoog tijd dat we ook in gaan zetten op ventilatie. Het is hierbij belangrijk dat verschillende branches beter samenwerken. In Denemarken zetten ze daar bijvoorbeeld al twee maanden op in', stelt hij.

Toch is de basis eenvoudig, stelt hij. 'Zet de ramen tegen elkaar open of zorg voor mechanische luchttoevoer. Het maakt me niet uit, zolang er maar geventileerd wordt.'

Scholen

Menno van de Koppel, directeur van de Onderwijs Consumenten Organisatie (OCO), vindt dat ouders die zorgen hebben over de ventilatie op scholen en geen informatie krijgen van de school, hun kind in het uiterste geval thuis zouden moeten kunnen houden. Wel zou de school dan voor afstandsonderwijs moeten zorgen. 

'Als je een grote kast in de klas zelf ziet hangen die de lucht rondblaast, dan zou ik daar scherpe vragen over stellen', raadt Van de Koppel ouders aan. 'En als er verder aan het gebouw niets te zien is en de ramen kunnen goed open, dan zou ik de school gewoon vragen om in de nieuwsbrief goede informatie hierover op te nemen.'

Zorgen gedeeld door politici

De zorgen over ventilatie worden overigens gedeeld door politici. Onder meer het CDA stelde daarom dinsdag al vragen hierover tijdens een coronadebat in de Tweede Kamer. 

'Ventilatie is van belang', beaamde Jaap van Dissel (RIVM) daarna. Toch zijn daarvoor volgens hem al duidelijke normen opgesteld. 'Daar moeten bijvoorbeeld verpleeghuizen voldoen. Dan is er minder kans op overdracht.'

'Hou je aan de ventilatievoorschriften in het bouwbesluit', was vooral zijn tip. 'Recirculatie is in elk geval een slecht idee als het gaat om COVID.'

'Nog nauwelijks sprake van besmettingen'

Van Dissel benadrukte daarbij ook nog het belang van goede ventilatie op scholen, omdat daar 'al langer iets mis mee is'. Wel is er op scholen tot  nog toe nauwelijks sprake van besmettingen, stelde hij.