Privéadressen zzp'ers openbaar: "Lijkt alsof eerst je leven op het spel moet staan voordat er iets gebeurt"

Eigenlijk wilde Zoë (*) zich helemaal niet inschrijven bij de KVK. Maar omdat ze als freelancer werkzaam is voor verschillende uitgevers, móest ze wel. "Zelf had ik die keuze niet gemaakt", blikt ze terug.

Al sinds 2000 staat Zoë ingeschreven als ondernemer. Haar gegevens zijn daarom online te vinden in het Handelsregister. Het ongemak dat ze daar meteen al bij voelde, nam alleen maar toe. Zeker toen ze een stalker bleek te hebben. Op een gegeven moment stond die jongen zelfs bijna op haar balkon. De onderburen konden hem net op tijd wegjagen. 

Zoë vroeg de KVK om haar gegevens offline te halen. Maar dat ging - in elk geval toentertijd - niet zo makkelijk. Terwijl ze een vonnis kon laten zien van de rechtbank, waarin terug te vinden was dat de jongen een straf opgelegd had gekregen voor stalking. "Misschien dat ze vonden dat de concrete dreiging daardoor juist weg was. Wat ik vreemd vind, is dat het lijkt alsof je leven op het spel moet staan voordat er iets gebeurt."

Oproep

Zoë is één van de ruim vijftig zzp'ers die reageerden op de oproep van het AT5-panel. We vroegen hen naar de ervaringen met de registratie van persoonsgegevens door de KVK. Wie zich daar inschrijft, kiest namelijk niet alleen een bedrijfsnaam maar laat ook bijvoorbeeld een telefoonnummer en e-mailadres achter in het Handelsregister.

Dit register is online te raadplegen. Een bedrijf of persoon hoeft alleen een uittreksel te kopen, om je gegevens te achterhalen. Bij zzp'ers gaat dat nog een stapje verder, omdat je vaak meteen te zien krijgt waar zij wonen. Want zzp'ers werken lang niet altijd vanuit een kantoorpand, waardoor ze geen vestigingsadres hebben. Daarom staat hun privéadres genoteerd.

"Platgebeld"

Zzp'ers zijn daardoor kwetsbaar, zeker als ze met specifieke doelgroepen werken. Zo gaf een therapeute aan dat ze werkt met tbs-ers. Ze voelt zich niet veilig bij het idee dat de cliënten haar thuisadres kunnen opzoeken.

Andere zzp'ers vertelden niet zozeer te maken gehad met bedreigingen en stalking, maar ze vinden het wel erg vervelend om "platgebeld" te worden door telemarketeers. Energieleveranciers worden daarbij veelvuldig genoemd, net als telefoonmaatschappijen. Maar ook leningverstrekkers en verzekeringsmaatschappijen weten de zzp'ers dagelijks te vinden. 

Eva, sinds zes jaar zzp'er, is daarom erg op de hoede als ze een telefoontje krijgt van een onbekend nummer. “Als ik een nummer niet herken, ga ik extra oplettend het gesprek in. Ik ben op die manier zelfs een keer bijna een nieuwe klant misgelopen." Meestal krijgt ze wél een telemarketeer aan de lijn. Eva vindt het opvallend dat er nauwelijks wordt gekeken of een aanbieding überhaupt relevant voor je zou zijn. "Als communitybouwer werk ik vanaf mijn laptop. Ik heb geen bedrijfsterrein. Toch werd ik benaderd door een bedrijf dat mij een complete camerabeveiliging aan wilde smeren voor 'mijn terrein'."

Informatiebrokers

Inmiddels is Eva verhuisd naar een kantoorpand. Dat vindt ze veiliger voelen, zeker nu ze zich vanuit haar functie bezighoudt met de coronacrisis. "Dan is het niet fijn als mensen je privéadres hebben. Er is zoveel emotie rondom dit thema. Je wilt dan toch privé en zakelijk liever gescheiden houden." Maar dat betekent niet dat je gegevens helemaal niet meer vindbaar zijn. Soms heeft een andere website je privéadres al overgenomen. Informatiebrokers hebben de gegevens dan opgekocht. "Ik ben een half jaar bezig geweest met één voor één de sites te benaderen om mijn gegevens te verwijderen", vertelt een van de andere zzp'ers.

Wettelijk verplicht

De klachten zijn de KVK niet onbekend. Maar de instantie is nou eenmaal wettelijk verplicht om de gegevens bij te houden en te registreren. "Een Handelsregister geeft rechtszekerheid", legt woordvoerder Hester Schoppert uit. "Als je niet weet van wie een bedrijf is, kunnen er schimmige praktijken ontstaan."

Het draait allemaal om vindbaarheid. "Stel, iemand wil je een aanmaning sturen of je doet iets wat niet klopt. Dan moet diegene je gegevens hebben. Bovendien is in de Handelsregisterwet vastgelegd dat we de economie moeten stimuleren. Bedrijven kunnen elkaar via het register makkelijk vinden."

Privéadres

In deze wet staat ook welke gegevens een ondernemer precies door moet geven. Daarbij hoort onder meer een vestigingsadres. In de loop van 2021 worden deze privégegevens afgeschermd.  Maar zzp'ers vallen ook hier buiten de boot. Zolang hun vestigingsadres gelijk is aan hun privéadres, dan blijft het privéadres gewoon vindbaar.

"Je hebt als eenmanszaak wel de mogelijkheid om je in te schrijven bij bijvoorbeeld je boekhouder, of bij een beroepsvereniging", vertelt Schoppert. "Er wordt dan een overeenkomst getekend, zodat je uiteindelijk wel vindbaar bent als er bijvoorbeeld aanmaningen zijn. We proberen altijd tot een oplossing te komen als mensen bij ons komen vanwege een waarschijnlijke dreiging."

Maar een postadres opgeven kan dan weer niet. "Er moet iemand aanwezig zijn in het pand, bijvoorbeeld om post of een deurwaarder te ontvangen."

"Niet meer houdbaar"

Dat hier haken en ogen aan zitten, weet de KVK. Daarom zijn er al stappen genomen. Zo is het Online Adressenbestand offline gehaald. Bedrijven kunnen de adressen nu niet meer online  in bulk opkopen. In plaats daarvan moeten ze per ondernemer een uittreksel kopen. Daarvoor betalen ze 2,35 euro per stuk. 

Veel zzp'ers zijn overigens verbaasd dat hun gegevens worden doorverkocht. Maar volgens Schoppert "kost het registreren van gegevens nou eenmaal geld". "Dat gaat onder meer naar veiligheid, ICT en het uitbetalen van 750 medewerkers. Wij zijn een overheidsinstantie en maken hier geen winst op."

Informatiebrokers verkopen de gegevens dan wél weer door met winstbejag. De KVK wil dat dan ook een halt toeroepen. "Nu moeten we nog aan iedereen leveren, zonder te vragen wat ze met de gegevens willen." De instantie wil daarin verandering brengen. Maar dat leidt weer tot verontwaardiging van informatiebrokers. Zij hebben een rechtszaak aangespannen omdat de KVK het verkopen van data zou "monopoliseren". 

Ondertussen is het kwaad vaak al geschied en komen zzp'ers regelmatig tot de ontdekking dat hun gegevens opeens op een website staan. Moet er dan niet wat sneller gehandeld worden, om hun privacy te beschermen? De afgelopen jaren zijn er nou eenmaal veel meer zzp'ers bijgekomen, zegt Schoppert. Uit gegevens van de KVK blijkt dat er in het tweede kwartaal van dit jaar 117158 zzp'ers geregistreerd stonden in Amsterdam, dat zijn er 28289 meer dan in 2016.  "We zien dat de tijden veranderen en dat dit niet meer houdbaar is."

Om écht een andere aanpak te hanteren, moet echter de wet gewijzigd worden, benadrukt Schoppert. "Het kost veel tijd om een wetswijziging door te voeren, dus een wijziging moet nu echt voor langere tijd houdbaar zijn." Daarom moet er een beleidskader komen voor integer gebruik van de Handelsregistergegevens. Een datavisie, aldus Schoppert.

Ook zzp'ers worden gevraagd om hierover mee te denken, door middel van een consultatie. "We willen dat alle meningen aan bod komen. De consultatie is open tot 30 juni, daarna gaat er een brief naar de Tweede Kamer en in het najaar komen er voorstellen voor een wetswijziging."

"Het blijft een lekkende kraan"

Bij ZZP Nederland wordt gehoopt dat de verandering er nu echt komt. "We vechten hier al zo'n zes jaar tegen", vertelt woordvoerder Leo Kits. "We blijven het aandragen en soms worden er Kamervragen over gesteld."

Eerder hebben Kamervragen er in elk geval toe geleid dat de KVK geen data meer online in bulk mocht verkopen. "Maar het blijft een lekkende kraan. Alle informatie die naar buiten is gekomen, ligt al op straat." Voor hem is het sowieso al onbegrijpelijk dat een zzp'er zijn of haar privéadres moet vermelden. "Ik kan geen enkele reden bedenken waarom mensen moeten weten waar je woont. Als je zaken doet met iemand, hoef je toch pas als je echt met elkaar een opdrachtovereenkomst tekent je de adresgegevens uit te wisselen?"

Volgens Kits zijn er in elk geval genoeg andere mogelijkheden om ervoor te zorgen dat iemand vindbaar is. "Vindbaarheid kan niet de hoofdreden zijn om het privéadres van zzp’ers online te zetten. Dat is onzinnig. Kijk, het is logisch dat er een Handelsregister is. Maar het moet wel anders, want niks is zo privé als een privéadres." 

Ministerie

Kits hoopt dat het nieuwe kabinet gaat zorgen voor verandering. Maar hoe kijken de huidige (demissionaire) beleidsmakers daartegenaan?  "De Handelsregisterwet is verouderd", beaamt een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Wel zijn er in de tussentijd aanpassingen gedaan, zodat de wet beter aansluit op de praktijk, benadrukt hij. 

"De NMI is ingevoerd, zodat zzp'ers het aan kunnen geven als ze geen post of bezoek willen ontvangen", noemt hij als voorbeeld. Daarnaast verandert het een en ander vanaf 1 juli 2021. Zo mogen telemarketeers je dan niet meer zomaar bellen. Ook zzp'ers ontvangen in principe alleen telefoontjes als ze zijn opgenomen in het bel-me-wel-register, of als ze een bestaande klant zijn. "Want het is nu een grote ergernis, dat je vanuit het niets gebeld kan worden met allerlei aanbiedingen."

"Tijd voor een grote beurt"

Maar moet er tegelijkertijd dan niet meer gedaan worden om het privéadres van zzp'ers af te schermen? Het ministerie wil hierin een grotere stap gaan zetten, reageert de woordvoerder. "We zijn nu op het punt gekomen dat er dingen zijn die mis kunnen gaan. De bedreigingen zijn onacceptabel. Daarom is het tijd voor een grote beurt. We willen dat alleen niet gehaast doen, want het kost tijd om een wet te wijzigen en we willen dat de nieuwe wet nog jarenlang mee kan."

De focus wordt daarom gelegd op de consultatie, waar zzp'ers hun mening kunnen geven over het verstrekken van gegevens. "Je kunt geen wet maken zonder zzp'ers te vragen wat zij zelf willen. Want dan is de wet misschien weer niet passend." Volgens de zegsman moet iedereen daarbij zijn of haar mening kunnen geven, "zonder een blad voor de mond te nemen". "We staan voor heel veel open. Het is daarin vooral belangrijk dat we met de nieuwe wet zorgen voor openbaarheid én bescherming."

"Privacy begint bij een goede wet"

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) zegt het in elk geval "toe te juichen dat het ministerie de privacy beter wil waarborgen". Daarom geeft de waakhond advies over de aangekondigde wetswijzigingen. "Het is belangrijk dat de privacy van zzp’ers goed geregeld is bij de KVK, en dat begint bij een goede wet", geeft woordvoerder Quinten Snijders aan. 

Ook bij de AP kwamen er tientallen klachten binnen van zzp'ers die hun persoonsgegevens tegenkomen op andere websites. "Als we dan overtredingen constateren kan dat leiden tot een sanctie, zoals een boete. Maar we worden zwaar ondergefinancierd door het kabinet en hebben daardoor veel te weinig mensen beschikbaar om deze klachten snel en naar tevredenheid af te ronden", moet Snijders daarbij vermelden.

Het is daarom afwachten wat de wetswijziging gaat betekenen. "Het is al vervelend als jouw persoonsgegevens zonder jouw toestemming worden gebruikt voor reclamepost of ongewenste telefoontjes. Maar het is natuurlijk al helemaal zeer ernstig als jouw gegevens worden gebruikt om je te bedreigen", benadrukt de woordvoerder. 

Daarnaast vreest de AP dat het publiceren van woonadressen kan leiden tot een beperking van de vrijheid van meningsuiting. "Iedereen heeft de vrijheid om te zeggen wat zij of hij vindt, maar je moet je ook daadwerkelijk vrij voelen om dat te zeggen. En weet jij als bijvoorbeeld activist of journalist dat mensen jouw adres zo kunnen opzoeken, dan kun jij die vrijheid minder voelen."

* Zoë is een gefingeerde naam. De echte naam is bij de redactie bekend.