Start van hoofdcontent

AT5 onderzoekt

nl

Verziekte werksfeer bij handhavers: hoog verzuim en verloop én onvrede over bonnenquotum

18 juli 2021, 07.51 uur · Aangepast 1 augustus 2022, 08.45 uur · Door Nicolai Brannan

Bij de Amsterdamse handhaving is sprake van een verziekte en onveilige werksfeer. Veel buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s) willen niet meer in de stad werken, enkele zijn al uit onvrede vertrokken. Onder het personeel is sprake van een angstcultuur, blijkt uit gesprekken die AT5  heeft gevoerd met boa's én uit vertrouwelijke documenten. Zo worden boa's in beoordelingsgesprekken afgerekend op het aantal geschreven bonnen, is het verzuim en verloop onder het personeel hoog en moeten op straat steeds meer politietaken worden uitgevoerd. Vakbond BOA-ACP herkent de problemen en heeft deze onder de aandacht gebracht bij de gemeentesecretaris, de hoogste ambtenaar op het stadhuis.

Op 22 februari van dit jaar rolt er uit de printer van boa’s in het centrum versie 2.2 van het zwartboek. Het is een document waar de opsporingsambtenaren hun beklag doen over het reilen en zeilen van THOR Centrum. THOR staat voor Toezicht & Handhaving Openbare Ruimte en is bij de Amsterdammers vooral bekend vanwege de handhavers die actief zijn in de stad. De organisatie werd op 1 november 2019 opgericht en ontstond uit elf verschillende organisatie-onderdelen.

Het bijna veertig pagina’s tellende zwartboek, dat in handen is van AT5, geeft een inkijkje in ernstige interne problemen bij THOR. Waar het zwartboek alleen over het centrum gaat, bevestigen medewerkers in andere stadsdelen en vertrouwelijke documenten dat het een stadsbreed probleem is. Veel boa’s overwegen om te vertrekken uit Amsterdam, of hebben inmiddels al ontslag genomen. 

Leidinggevenden worden betiteld als ‘macho’s’ die regelmatig hun stem verheffen, tot schreeuwpartijen aan toe. Boa’s ervaren deze manier van aansturen als ‘vernederend’, zo stellen zij in gesprekken. 

Vragen over dit verhaal of wilt u praten over uw ervaringen bij THOR? Mail dan naar verslaggever Nicolai Brannan: [email protected]

De interne problemen hebben ook effect op de inzetbaarheid op straat. Onder het personeel is er namelijk sprake van een flink verloop, waardoor er zorgen zijn over de kwaliteit. Bij het flexibele team snelle interventies zijn sinds de oprichting van THOR 28 van de 84 boa’s vertrokken. De boa’s die wij spraken zeggen dat er regelmatig sprake is van onderbezetting, waardoor hun veiligheid op straat in het geding komt. 

Verzuim

Ook stijgt het verzuim bij de handhaving de laatste jaren. In 2019 lag het op 7,6 procent, vorig jaar op 10,5 en dit jaar tot nu op 11,2, zo blijkt uit de stukken. Volgens boa’s zitten veel collega’s met een burn-out thuis. Dat zou komen door de handhaving van de coronamaatregelen, maar ook door de interne onveiligheid. ‘’Het één versterkt het ander. Als er op de werkvloer geen angst heerste, dan weet ik zeker dat het verzuim lager zou liggen. Dat hoor ik ook van collega’s die nu ziek thuis zitten’, zo stelt een boa. Meerdere collega’s bevestigen dit verhaal. 

Quote

''Iedereen is diep geschokt door het optreden van de teamleider, het overlijden van een collega en het onderzoek inspectie SZW''

boa over overlijden handhaver in oost

In mei 2020 overleed een handhaver van het team in Oost aan corona. De boa had aangegeven bang te zijn voor het virus, omdat hij als suiker- en maagpatiënt behoorde tot de risicogroep. 

Uit vertrouwelijke berichten die AT5 in handen heeft gekregen, blijkt dat de overleden handhaver in de derde week van maart van zijn teamleider te horen kreeg dat hij buiten geen mondkapje mag dragen. Aan andere collega's vraagt hij om advies. ''Zijn teamleider wilde niet luisteren'', staat in een bericht.

Het verhaal wordt door collega’s bevestigd. Ook vertellen boa’s dat zorgen over de gezondheid door een bedrijfsarts niet serieus werden genomen. ‘’Een collega moest met een brief van zijn behandelend arts aantonen dat wat hij vertelde, ook de waarheid was.’’

‘’Tegen het protocol in moest hij werken met een collega van een ander team. Ze werden beiden ziek waarna de boa uit Oost overleed. De Inspectie SZW heeft na telefonisch onderzoek bij zijn teamleider geconcludeerd dat deze niets fout heeft gedaan. Iedereen is diep geschokt door het optreden van de teamleider, het overlijden van een collega en het onderzoek inspectie SZW’’, zegt een boa.

Vertrouwen opgezegd

De problematiek bij de handhaving speelt al langer. Vorig jaar augustus werd het vertrouwen in de directie opgezegd. Sindsdien is het eerder verergerd, dan verbeterd, zo zeggen boa’s tegen AT5. ‘’Ik wil hier zo snel mogelijk weg. Het maakt mij niet uit welke baan ik hierna krijg, zolang ik maar mijn vaste lasten kan betalen en zo snel mogelijk afscheid kan nemen van het uniform. Ik heb dit in de dertig jaar dat ik in dienst ben nog nooit meegemaakt. Het doet mij echt pijn.’’

Seksuele intimidatie

Uit vertrouwelijke documenten blijkt dat er grote onvrede heerst over hoe klachten worden opgepakt door leidinggevenden en directie. Zo staat in de correspondentie dat een pas aangenomen boa te maken heeft gehad met seksuele intimidatie. De vrouw zou zijn aangerand en heeft tegen vertrouwenspersonen gezegd hier geen zaak van te durven maken. De teamleider van deze vrouw zou hebben gezegd dat haar contract niet verlengd wordt, als ze melding maakt van hetgeen dat is voorgevallen. 

Onder de boa’s heerst ook onvrede over de werkzaamheden die zij op straat moeten uitvoeren. Volgens de handhavers worden zij steeds vaker ingezet bij openbare orde-vraagstukken, terwijl die eigenlijk bij de politie zouden moeten liggen.’’Binnen de top van THOR werken mensen met een verleden bij de politie, ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat dit met elkaar te maken heeft’’, stelt een bron. Onder andere de huidige directeur en de operationeel eindverantwoordelijke hebben een verleden in het ‘blauw’. 

Quote

''Wij hebben als handhavers bewust gekozen om voor de leefbaarheid van de stad op te komen, en het openbare orde-vraagstuk bij de politie te laten''

BOA OVER over werkzaamheden in de stad

De handhavers maken zich grote zorgen over de taken die zij in de stad moeten uitvoeren: ze schuren steeds meer tegen de werkzaamheden van politie-agenten aan. Met grote risico’s, zo vertellen boa’s. Handhavers worden inmiddels ook ingezet om groepen jeugd in de stad, waarvan bij hen bekend is dat ze mogelijk wapens bij zich kunnen dragen, in te sluiten. ‘’Het enige wat we hebben zijn transportboeien’’, zegt een boa. ‘’Wij hebben als handhavers bewust gekozen om voor de leefbaarheid van de stad op te komen, en het openbare orde-vraagstuk bij de politie te laten.’’

Schreeuwende leidinggevende

Ook zouden boa’s die zich uitspreken tegen de leidinggevenden regelmatig de wind van voren krijgen. Zo stellen meerdere handhavers dat ze wel eens hun baas aanspreken op onderbezetting en dat ze zich daar onveilig over voelen. ‘’Vervolgens worden we afgefikt omdat we onze zorgen uiten. We zagen beren op de weg, die er niet zouden zijn’’, zegt een boa. Zo zouden er in de dagen na de avondklokrellen op de Molukkenstraat in de avonduren in Oost onderbezetting zijn geweest, wat intern voor grote onrust zorgde onder het personeel. De leiding was niet gediend van de kritiek op de invulling van het rooster. 

Het ontruimen van Somerlust vorig jaar, waar het toen volgens de geldende coronamaatregelen te druk was, heeft intern tot veel discussie geleid. ‘’Het is een grensgebied van openbare orde en leefbaarheid. Onze bewapening is niet toereikend om grote groepen dronken mensen te verzoeken om weg te gaan. We mogen van geluk spreken dat dit goed is gegaan'', zegt een boa.

Bonnenquotum

Boa’s worden afgerekend op hoeveel bonnen zij schrijven, terwijl naar de buitenwereld altijd wordt gecommuniceerd dat hiervan nooit sprake is. Uit vertrouwelijke notities blijkt dat handhavers tijdens hun beoordelingsgesprekken wel worden afgerekend op het aantal waarschuwingen en bonnen die worden uitgedeeld. Dertig waarschuwingen per maand, waarvan er vijftien (waarschuwing of boete) betrekking moeten hebben op de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) en de Afvalstoffenverordening (ASV).

Beoordelingsrichtlijnen boa's

Boa’s worden door leidinggevenden tijdens functioneringsgesprekken beoordeeld op geschreven bonnen. ‘’Tegen mij is gezegd dat de tijd van waarschuwen voorbij moet zijn, terwijl ik juist als professional mijn eigen afweging wil maken op straat. Ik schrijf nu bonnen uit die tegen mijn beroepseer ingaan, alleen maar omdat het van mijn leidinggevende moet.’’ Op de begroting van THOR wordt standaard een bedrag van 1,4 miljoen euro meegenomen van inkomsten uit bonnen. 

Quote

''Tegen mij is gezegd dat de tijd van waarschuwen voorbij moet zijn, terwijl ik juist als professional mijn eigen afweging wil maken op straat''

boa over Bonnenquotum

Medezeggenschap

De problemen bij THOR zitten zo diep, dat vorig jaar onderzoek is gedaan naar de samenwerking tussen de directie en de medezeggenschap. De medezeggenschap zei in de zomer van 2020 het vertrouwen op in de directeur. ‘’Ogenschijnlijk is dit het grootste probleem; in feite is het een uitbarsting van een opgebouwde spanning, als een vulkaan die al langere tijd op springen stond’’, zo vatten de onderzoekers de problemen in een vertrouwelijk rapport samen. 

In het rapport wordt geschreven over de onwerkbare situatie tussen de directie en de medezeggenschap. ‘’Alles bij elkaar opgeteld hebben wij de indruk dat er - met verschillende percepties van tevredenheid - gepoogd is in gesprek te gaan, zonder dat het onderliggende verschil van inzicht is opgepakt.’’

Ook halen de onderzoekers in het rapport fel uit naar de medezeggenschap. Zij zouden onvoldoende kennis hebben over onder andere de Wet op de ondernemingsraden. 

Inmiddels zouden er nog tientallen dossiers op de plank liggen waar de directie en de medezeggenschap niet uitkomen. Het gaat om onder andere de invulling van roosters, het bonnenquotum, de veiligheid op de werkvloer en de taken van de boa’s. Dat hierover geen duidelijkheid komt, zorgt voor nog meer onrust onder het personeel. 

Dit artikel is gebaseerd op het zwartboek, gesprekken met medewerkers van de Toezicht & Handhaving Openbare Ruimte (THOR) en interne documenten en berichten. De medewerkers hebben alleen op basis van anonimiteit hun verhaal willen doen. Hun namen zijn bekend bij de redactie van AT5.

Reactie boabond
Richard Gerrits, voorzitter van de vakbond BOA-ACP, zegt op de hoogte te zijn van het zwartboek. ‘’We maken ons grote zorgen over de situatie bij THOR. We herkennen de problemen en verhalen zoals beschreven in dit artikel’’, zegt Gerrits. De vakbond heeft het dossier neergelegd bij de gemeentesecretaris. ''Er worden stappen gemaakt, maar het gaat te langzaam.''

Dat handhavers worden afgerekend tijdens beoordelingsgesprekken op een bonnenquotum, moet wat betreft de vakbond zo snel mogelijk ongedaan gemaakt worden. Ook het feit dat boa’s steeds meer politietaken moeten uitvoeren, moet een halt worden toegeroepen. ‘’Het is een onwenselijke situatie. Er moet echt goed gekeken worden naar de taken van de handhavers. Politietaken uitvoeren, zoals ontruimingen en insluitingen, met de uitrusting die de boa’s nu hebben, kan dat echt niet. Als de handhavers meer politietaken gaan krijgen, dan moeten ze ook daarvoor opgeleid worden en de uitrusting gaan krijgen.’’

Reactie gemeente
In een uitgebreide reactie zegt de gemeente dat er op basis van het zwartboek verschillende acties zijn ondernomen. Zo zijn de beschreven incidenten in het document onderzocht. Het verloop onder personeel wordt bevestigd, maar ''sinds de vorming van THOR, is de afgelopen 1,5 jaar is de vaste bezetting niet afgenomen, maar gegroeid met in totaal 103 fte.’’ Wel verlieten dit jaar al 30 fte THOR. 

Over de onderbezetting zegt de gemeente: ‘’Er zijn nog vacatures, maar het aantal daarvan is sterk afgenomen en zal naar verwachting verder afnemen. De vraag naar handhaving lijkt in onze drukke stad nagenoeg oneindig.’’ Ook de hoge verzuimcijfers worden bevestigd, maar: ‘’De laatste twee maanden is er sprake van een lichte daling van het verzuim.’’ Het percentage zat in juni net onder de tien.

Het overlijden van een boa in Oost heeft bij THOR ‘’van hoog tot laag tot verdriet geleid’’, zegt een woordvoerder. ‘’Voor alle medewerkers waarover de bedrijfsarts geadviseerd heeft dat er sprake was van een verhoogd risico is onmiddellijk vervangend werk geregeld.’’

De melding van seksuele intimidatie bevestigt de gemeente. ‘’Over de details daarvan kunnen wij verder geen mededeling doen in verband met de privacy. Integriteitsmeldingen nemen we zeer serieus.’’

Dat boa’s zich zorgen maken over machtsmisbruik door leidinggevenden en dat zij ongewenst gedrag niet durven te melden, is bekend bij de top van THOR. ‘’De directie en management THOR voelen zich verantwoordelijk voor een integere en veilige organisatie. Wij stimuleren het melden van misstanden. Daar waar er sprake is van een melding of het vermoeden van het voorkomen van machtsmisbruik wordt altijd een onderzoek ingesteld.’’

Ook de ongerustheid over het steeds vaker moeten uitvoeren van openbare orde-vraagstukken kent de gemeente. ‘’Er is een enkele maal sprake geweest van een grijs gebied in de feitelijke taakuitoefening. Regel is dat wanneer handhavers van mening zijn dat de feitelijke taakuitvoering te zeer raakt aan het herstellen van de openbare orde en veiligheid, hun leidinggevende kan besluiten de handhavingstaken in dat gebied te beëindigen. In de praktijk gebeurde dit het afgelopen jaren enkele malen.’’

Het verhaal over het insluiten van jongeren met wapens wordt ontkend. ‘’THOR treedt op tegen overlastgevende jeugd, maar niet indien vooraf bekend is dat zij mogelijk wapens dragen. Bij een indicatie van wapens treedt alleen de politie op.’’

De ontruiming van Somerlust wordt ‘niet uniek’ genoemd. ‘’Wanneer de sfeer omslaat en het bijdragen aan leefbaarheid overgaat in openbare orde problematiek worden de handhavers teruggetrokken en voltooide de politie de taak’’, aldus de gemeente.

Ook is er geen sprake van een bonnenquotum, zegt de gemeente. ‘’Het schrijven van bonnen wordt tijdens functionerings- en beoordelingsgesprekken besproken, maar het oordeel zal afhangen van het gehele functioneren van de handhaver en dus onder meer van de vraag hoe de handhaver handhaaft; dus van het verhaal, de verklaring of context waarin de handhaver zich bevond.’’

Verder stelt de gemeente dat er niet nog 'tientallen dossiers' op de plank blijven liggen door de slechte relatie met de medezeggenschap. ''Een aantal van de vele dossiers zijn nog niet afgehandeld. Dit staat los van de relatie van de directie met medezeggenschap. De afgelopen 15 maanden lag de prioriteit bij het zo adequaat mogelijk bestrijden van de coronacrisis waar THOR een grote en belangrijke rol in heeft gespeeld. We kunnen niet alles tegelijk en wat we doen, proberen we met elkaar zo goed mogelijk te doen.''

📋 Doe mee aan het AT5-panel

Heb jij ook een mening over de stad? Via het AT5-panel kan iedere Amsterdammer meedenken over actuele kwesties. Klik hier om je aan te melden. En hier lees je meer over het AT5-panel. Deze productie is tot stand gekomen met hulp van het SvdJ