Het AT5-panel stelde de bewoners in Noord vragen over wonen, voorzieningen, horeca, openbaar vervoer en de snelle veranderingen in de bevolkingssamenstelling de afgelopen jaren. Belangrijkste conclusies: Noorderlingen houden van hun stadsdeel, waar nog relatief veel ruimte en groen is. De Noord/Zuidlijn is voor veel mensen een verrijking. Maar er zijn grote zorgen over de stijgende huizenprijzen en de vraag of het stadsdeel nog wel betaalbaar blijft. 

Ook hebben de oude Noordelingen en de nieuwe bewoners van het stadsdeel weinig contact, een schaduwzijde van de gentrificatie van het stadsdeel. Veel bewoners zijn kritisch over dit proces waarbij arbeidersbuurten, vaak na jarenlange verwaarlozing, opgeknapt worden en populair raken bij hoogopgeleide en goed verdienende nieuwe bewoners. Dat zorgt voor een verandering van mensen die wonen in het stadsdeel maar ook een verandering in bijvoorbeeld het horeca-aanbod of scholen. 

4 ton voor een arbeidershuisje

In de tuindorpen heerste jarenlang een dorpse en hechte sfeer. Kinderen en kleinkinderen bleven vaak in het 'dorp' wonen. Maar doordat een buurt populairder wordt, stijgen de huizenprijzen. En dat hebben de Noordelingen gemerkt. 

Zo zeiden veel deelnemers aan het onderzoek dat het stadsdeel onbetaalbaar is geworden als je niet een dubbel inkomen hebt. “Een arbeidershuisje gaat over de toonbank voor meer dan 4 ton. Dat is toch niet normaal meer!” En ook de tuindorpen worden steeds populairder: “Alles wat er vrijkomt in de tuindorpen wordt gelijk verkocht tegen belachelijke prijzen. Mijn zoon is 32 en woont nog steeds bij mij thuis. Dat zegt genoeg.” 

Noord is dus een stadsdeel van contrasten. Het heeft de afgelopen jaren een enorme ontwikkeling doorgemaakt, maar ook veel Noorderlingen leven nog in armoede. Daarom dook AT5 in de cijfers over het stadsdeel.

Laagste inkomen? 11.600 per jaar

Het gemiddeld jaarinkomen van de Amsterdammer is zo’n 31.000 euro. Maar in Noord liggen de verschillen per wijk aardig uit elkaar. De wijk in Noord met het laagste gemiddelde inkomen is de NDSM-werf met 11.600 euro per jaar. Maar dat komt waarschijnlijk door de grote hoeveelheid studenten die op de werf woont.

De Van der Pekbuurt, de Bloemenbuurt, Vogelbuurt en de Tuindorpen zitten met rond de 22.000 euro ook onder het stadsgemiddelde. De buurt met het op één na laagste inkomen is de De Kleine Wereld met zo’n 15.000 euro. De Banne Zuidwest, Markengouw en De Molenwijk met zo’n 17.000 euro per inwoner per jaar zitten ook aan de onderkant.  

Drie keer zoveel verdienen als de buren

De uitschieters naar boven zijn te vinden in landelijk Noord, waar op plekken als Schellingwoude meer dan het dubbele verdiend wordt, zo’n 46.000 op jaarbasis. In de nieuwe woonwijk Overhoeks, liggend aan het IJ waar vooral nieuwe Noordelingen naartoe trekken, wordt ook goed verdiend. Hier is het hoogste gemiddelde jaarinkomen te vinden met zo'n 49.000 euro per inwoner per jaar.

"In Noord wordt veel gebouwd, waardoor het stadsdeel en de bewoners veranderen. Dat zet de sociale cohesie onder druk", erkent woordvoerder van stadsdeel Noord Roos Groen . 

Maar daar probeert de gemeente wel oplossingen voor te vinden. Zo worden er volgens het stadsdeel bewust speeltuinen, een zorgcentrum, parkjes of een winkelcentrum geplaatst tussen een bestaande en een nieuwe wijk. Op deze manier hoopt de gemeente dat verschillende soorten bewoners elkaar ontmoeten. 

Prijs woning Noord meer dan verdubbeld

In het onderzoek van het AT5-panel gaf 70% van de deelnemers aan dat er niet genoeg betaalbare woningen in Noord zijn. Kijk je naar de huizenprijzen van de afgelopen jaren dan is de verkoopprijs van een huis in 6 jaar meer dan verdubbeld.  In 2015 kocht je in Noord nog een woning voor 192.000 euro, aldus de Makelaarsvereniging Amsterdam (MVA). De afgelopen jaren steeg de verkoopprijs met tienduizenden euro's per jaar.  

De afgelopen drie maanden steeg het in het stadsdeel zelfs het hardst van de hele stad. Een huis in Noord wordt nu gemiddeld voor 462.000 euro verkocht. Dat is al weer 70.000 euro méér dan drie maanden geleden.  

Volgens Jerry Wijnen van de MVA is de belangrijkste reden dat de rente laag is, er veel vraag is en weinig aanbod. "Maar specifiek in Noord geldt dat de Amsterdammer het stadsdeel heeft gevonden. Vroeger zeiden Amsterdammers vaak "achter het Centraal Station, daar houdt de wereld op, daar wonen de boeren. Dat is geen Amsterdam meer."

De Amsterdammer waardeert Noord gewoon steeds meer, zegt Wijnen. "Ze realiseren zich dat het op korte afstand is van alles wat ze willen. Binnen een kwartier ben je op de Dam, en die pontjes hebben ook iets hips en trendings." 

Maar die populariteit leidt soms wel tot gekke situaties. Wijnen: "Een makelaar die ik ken in Noord bood een woning aan in Tuindorp Oostzaan op vrijdag, op maandag heeft hij 102 reacties. Daar komen dan ook prijzen uit dat ik denk: dat is die woning gewoon niet waard. En ik heb ervoor geleerd."

Die prijsstijgingen van huizen zie je specifiek in stadsdelen die altijd een beetje achterbleven, zegt Wijnen. "In de Bijlmer zie je hetzelfde. Daar wees ik mensen naartoe als ze een huis onder de twee ton zochten. Dat kan nu ook niet meer." Maar voor Noord geldt ook dat er relatief veel bijgebouwd is in een hogere prijsklasse. "Er zijn veel dure huizen neergezet. Daardoor loopt de gemiddelde prijs voor een huis ook op."

Dat Noord niet meer voor iedereen betaalbaar is, vindt hij een zorgelijke ontwikkeling. "Oude Noordelingen willen ook gewoon de kinderen in de buurt hebben wonen, en dat kan nu niet altijd meer. Als mensen in een duurder gedeelte van de stad hun woning verkopen en die overwaarde gebruiken voor een woning in Noord, dan snijden ze daarmee toch die mensen de pas af."

Maar dat heb je in Amersfoort ook, zegt Wijnen. "Daar hebben ze ook het gevoel dat de woningen ingenomen worden door de Amsterdammers. Ik snap dat het ongewenst is, maar het is wel hoe de markt werkt. De enige oplossing is gewoon woningen bij bouwen."

Huis met een tuintje

Corona heeft er bovendien voor gezorgd dat we een tuin en extra slaapkamers meer zijn gaan waarderen. Mensen wilde eerst best in een kleiner huis wonen. Maar al dat thuiswerken en al die kinderen lesgeven aan dezelfde keukentafel bleek toch niet ideaal, aldus Wijnen. "En vergeet ook niet dat de prijzen binnen de ring op zo'n niveau zijn dat Noord nog enigszins betaalbaar is. Je koopt relatief meer voor je geld, meer vierkante meters en vaak een tuintje."

Vier keer zoveel horecavergunningen

In het AT5-panelonderzoek gaf 80% van de bewoners van Noord aan dat ze de horeca in hun stadsdeel sterk hebben zien veranderen. Dat ervaren ze wel als positief. Ze vinden het fijn dat het aanbod diverser is geworden, al geven bewoners ook aan dat ze niet willen dat “hippe cafe's en en dure restaurants” de oude horeca in Noord verdrijven. 

Koninklijke Horeca Nederland, de branchevereniging voor horeca-ondernemers, ziet ook een stuk meer leden in het stadsdeel komen. Dat blijkt ook uit cijfers van de gemeente Amsterdam. Zo werden er in 2011 nog maar 22 horecavergunningen per jaar afgegeven voor bijvoorbeeld het openen van een kroeg of terras. In 2019 was dit bijna verviervoudigd naar 92 vergunningen.

Kijk je naar het totaal van horecagelegenheden dan zie je meer dan een verdubbeling, in 2011 waren er in totaal 190 horecavestigingen in Noord. Nu zijn dat er meer dan 430. 

Veel Noorderlingen gaven aan dat er wat hen betreft nog wel meer horeca bij mocht komen. Als je kijkt naar het aantal cafe’s, restaurants of hotels per 1000 inwoners dan is dat wel te begrijpen. Dat is namelijk gemiddeld voor de hele stad 8, in Noord zijn dat er maar 4.

23.000 nieuwe woningen in Noord

De nieuwe bewoners die meededen aan ons Noord-onderzoek gaven aan dat ze getrokken zijn door de nieuwbouwprojecten en dat het makkelijker was om er een huis te kopen of huren dan elders in de stad. Ook de komende jaren zal er flink bijgebouwd worden, zo blijkt uit cijfers van de gemeente Amsterdam.

In Noord worden er de komende 10 jaar zo'n 23.500 woningen bijgebouwd. Daarvan wordt ongeveer een derde sociale huur en een derde dure huur- of koopwoningen. Het laatste gedeelte wordt middeldure huur, dat zijn huurwoningen die maximaal 1040 euro per maand gaan kosten.

Wijnen van de makelaarsvereniging snapt wel dat er zoveel gebouwd wordt in Noord en Nieuw-West. "Daar is gewoon nog ruimte." En 23.000 woningen bijbouwen in Noord klinkt veel, maar het is veel te weinig, zegt Wijnen. "Dat gaat het verschil gewoon niet maken. We moeten veel meer bijbouwen dan dat. Als er meer woningen komen, zal de gemiddelde prijs ook zakken." 

Amsterdam moet de lucht in

Wijnen ziet ook een oplossing in hoogbouw aan de randen van de stad. "Ja ik denk echt, ga daar in Noord dan ook goed de hoogte in. Bouw die flats aan de zijkanten van de stad. Ik mag het niet zeggen als Amsterdammer, maar als ik in Rotterdam die hoogbouw aan het water zie dan denk ik: toch wel mooi."