Het is een koude middag in december 1934 als Sinterklaas voor het eerst met de stoomboot Amsterdam binnenvaart. Het begin van een jarenlange traditie. De kleine sloep met zeven pieten, heeft inmiddels plaats gemaakt voor een grotere stoomboot en zo’n 400 pieten. Vanaf 2006 is de stichting Sinterklaas in Amsterdam (SSIA) verantwoordelijk voor de intocht en vele bezoekjes aan ziekenhuizen, scholen en buurthuizen. 

Opgebouwde spanning escaleert

Maar zo knus en gezellig is het anno 2021 niet meer bij de stichting. Het is de stemming over de intocht van dit jaar die ervoor zorgt dat de gespannen sfeer tussen de vrijwilligers en het bestuur escaleert.

Vrijwilligers uit verschillende commissies starten eerder dit jaar het zogeheten kaderteam. "Om meer inspraak en transparantie te krijgen binnen de organisatie", vertelt Menno Köhler, lid van dat kaderteam aan AT5. Bij de stemming worden verschillende mogelijkheden besproken voor een intocht die aanpassingen behoeft vanwege corona: een Sinterklaasintocht op het Marineterrein, in de Johan Cruijff Arena of een besloten intocht over het water met tv-opnames. Volgens Köhler stemt het hele kaderteam voor de laatste optie. 

"De volgende ochtend kregen wij van het bestuur te horen dat er al vergaande gesprekken waren met de Arena”, vertelt een ander lid van het kaderteam dat anoniem wil blijven. Het blijkt de druppel die de emmer doet overlopen en het gehele kaderteam stapt op. Een reden voor Köhler om een emotionele video op te nemen en de kant van de vrijwilligers te vertellen.

"We worden niet gehoord"

De ruzie rond de intocht blijkt het resultaat van een lange historie van onenigheid binnen de stichting. Al veel langer hebben vrijwilligers het gevoel dat ze niet gehoord worden. Zo vertelt Midas Meester, voormalig hoofdpiet: "Je loopt bij het bestuur stuk op een muur van oude garde die hun eigen ding willen blijven doen."

Meester wordt vorig jaar samen met collega-hoofdpiet na 16 jaar vrijwilligerswerk ontslagen, nadat hij een video op zijn eigen social media plaatst waarin ze met de Sint een winkel van Christine Le Duc binnen lopen. "Al langer had ik het gevoel dat ik werd tegengewerkt. De video stelde niks voor. Het was een stok om mee te slaan."

Volgens pieten-commandant Eva Zanen komt de onvrede van de vrijwilligers mogelijk voort uit het feit dat het bestuur van de stichting zonder inspraak beslissingen neemt. Nadat de hoofdpieten op staande voet worden ontslagen, besluit Zanen zich verder te verdiepen in de organisatie.

“Ik ben actief als vrijwilliger sinds 2014 en heb mensen zien komen en zien gaan. Ik begreep niet hoe het kon dat er een paar poppetjes waren die alle beslissingen konden nemen", vertelt Zanen aan AT5. Ze spreekt tientallen (oud-)vrijwilligers en bestuurders en constateert: "Mensen vertrekken vanwege de haantjescultuur. Wie schreeuwt er het hardst van de apenrots?”

Oneindig lang besturen

Als het gaat om de organisatiecultuur, valt bij vrijwilligers en bestuursleden vaak de naam van Jules Vos. Vice-voorzitter Vos runt in het dagelijks leven een acquariumverhuur bedrijf en is sinds 2011 actief in het bestuur van de stichting. De afgelopen tien jaar kent het bestuur verschillende formaties, maar Vos is al die tijd gebleven. Opvallend, want volgens de akte van oprichting van de stichting (2006), worden bestuursleden benoemd voor een periode van twee jaar. Daarna treden zij af volgens een door het bestuur op te maken rooster, waarna ze weer herbenoembaar zijn.

Volgens verschillende bestuurders is Vos in al die jaren nog niet afgetreden of herbenoemd. Pam Evenhuis, oud-bestuurslid en woordvoerder (2014 tot 2021) zegt hierover: “Ik kan me niet herinneren dat in de periode dat ik in het bestuur zat Jules is afgetreden, herbenoemd of op een ander positie heeft gezeten.”

Aftreedrooster

In februari 2019 meldt de stichting een statutenwijziging bij de Kamer van Koophandel. Vos is dan al ruim 7,5 jaar bestuurder. In de statutenwijziging wordt de zittingsduur verdubbeld naar tenminste vier jaar en ook daarna treden zij af volgens een aftreedrooster. Het aftreedrooster lijkt in de praktijk niet te worden nageleefd. “We zijn destijds over het aftreedrooster in gesprek gegaan, maar dat is er nooit van gekomen” vertelt oud-voorzitter (2019-2020) Samira Bouchibti .

Zanen probeert in haar zoektocht in gesprek te gaan met Vos, onder andere over zijn lange zittingstermijn. Uit mailcontact blijkt dat hij niet gediend is van haar aanpak en hij weigert haar te woord te staan.

Ook AT5  wil Vos niet te woord staan. Hij laat weten in een telefoongesprek geen tijd te hebben om zich hier nu mee bezig te houden. Per mail laat Edgar Peer, voorzitter van de stichting, weten dat er in 2019 nieuwe statuten zijn ingegaan: "Vanaf dat moment zijn de termijnen van de bestuurders gaan lopen. Derhalve is er thans sprake van een statutair legitiem bestuur."

Naast de overschreden bestuurstermijn van Vos is er volgens de critici nog meer mis bij de stichting. Zo is er niemand die toeziet op de handelingen van het bestuur. Officieel is dat ook niet nodig want volgens de KVK ligt bij een stichting de uiteindelijke beslissing bij het bestuur. Bij grotere stichtingen is er echter wel vaak een raad van commissarissen die toezicht houdt. Begin dit jaar starten de vrijwilligers dan ook een raad, in de vorm van het kaderteam. Gevoelsmatig blijft echter de inspraak uit, zoals volgens de vrijwilligers ook blijkt uit de keuze voor de Johan Cruijff Arena. 

Gebrek aan diversiteit

Maar volgens Zanen is het niet alleen de bestuurscultuur maar worden ook de kernwaardes, die gaan over barmhartigheid, diversiteit en inclusie, niet nageleefd door het bestuur. "Met name de diversiteit vind ik zorgelijk. Als ik dan zie wie er nu zijn aangesteld als hoofdpieten zijn dat weer blanke mannen van een zekere leeftijd. Ook het bestuur bestaat nu weer uit allemaal mensen van dezelfde leeftijd en gender. Het is een ons-kent-ons kliekje.”

In de afgelopen jaren zijn er volgens haar meerdere bewegingen geweest naar meer diversiteit en vrouwen in de organisatie. “Maar iedereen die veranderingen wil doorvoeren vertrekt gedesillusioneerd." Dat beaamt ook oud-voorzitter Bouchibti. Zij hield het in 2018, na anderhalf jaar voor gezien. “Ik was de enige in het bestuur met een biculturele achtergrond en dat voelde ik wel."

Twee sinterklazen?

Het gebrek aan vernieuwing is voor het kaderteam, vele vrijwilligers en bestuursleden reden om de stichting te verlaten. Inmiddels is het kaderteam onder leiding van Menno Köhler een eigen initiatief gestart om de Sint per stoomboot naar het Scheepvaartmuseum te laten komen. Ook de stichting laat vorige week weten toch te kiezen voor een intocht met de boot bij het Scheepvaartmuseum, indien de coronamaatregelen het toelaten.

Dat er twee Sinterklazen aankomen 14 november is volgens Edgar Peer uitgesloten, zo zegt hij ruim een week geleden na het bekend worden van de plannen voor een alternatieve intocht: "Ik kan nu ook een clubje mensen bij elkaar oproepen en zeggen ‘wij zijn nu de gemeente Amsterdam’. Uiteindelijk blijven wij de partij die de intocht gaan organiseren."

Aan de vrijwilligers laat het bestuur weten de hoop te hebben om de samenwerking weer op te pakken. Peer zegt afgelopen vrijdag in een mail aan de oud-vrijwilligers: "Ik doe dan ook, namens het volledige stichtingsbestuur én de gemeente Amsterdam, een oproep aan jullie om toch aan te sluiten en te helpen met de organisatie. Mijn oproep aan jullie is om voor ergernissen, misverstanden, onhandigheden of  fouten die jullie de afgelopen periode geconstateerd hebben mijn verontschuldigingen te accepteren en die gevoelens daaromtrent voor de komende weken te parkeren zodat we er voor alle kindjes van Mokum een onvergetelijke dag van kunnen maken."

Oud-nieuwslezer Noraly Beyer gaat de komende tijd bemiddelen tussen beide partijen om zo te kijken hoe het toch nog een geslaagd kinderfeest kan worden. Het laatste goed is er nog niet over gestrooid.