In mei 2018 werd het Coalitieakkoord 2018-2022. Een nieuwe lente en een nieuw geluid vastgesteld in de gemeenteraad. Het was het begin van een linkse coalitie tussen GroenLinks, D66, PvdA en SP. Voor hun plannen en visies, meer dan 300 ambities rond 45 thema's, werd ruim 700 miljoen euro uitgetrokken. Belangrijke thema's waren onder andere het bijbouwen van huizen, ook voor sociale huur en middenhuur, de afvalproblematiek tegengaan en een aardgasvrije stad in 2040. "We hebben heel veel ambitie, maar dat verdient Amsterdam ook", zei PvdA-wethouder Marjolein Moorman tijdens de presentatie van het coalitieakkoord in 2018. 

Inmiddels zijn we vier jaar verder en blijkt de uitvoering van de ambities uit het coalitieakkoord matig, luidt de conclusie van de Rekenkamer. "De ambities zijn niet altijd even helder en concreet geformuleerd. Dat maakt het belangrijk dat het college duidelijk aangeeft hoe het uitvoering gaat geven aan ambities en hoe ambities worden geïnterpreteerd en welke keuzes daarbij zijn gemaakt. Wij stellen echter vast dat dat niet gebeurd is", zo staat in het onderzoek. Hierdoor zou de raad niet genoeg mogelijkheden hebben gehad om te beoordelen of plannen van het college ook daadwerkelijk in lijn zijn met de vastgestelde ambities. 

"Toen wij begonnen kwamen we erachter dat het heel slecht navolgbaar was voor ons, wij konden heel slecht documenten met overzichten vinden", vertelt directeur van de Rekenkamer Jan de Ridder. Ondanks het gebrek aan heldere informatie, kon het onderzoeksinstituut 114 ambities verdeeld onder negen thema's uit het akkoord toetsen. Hieruit bleek dat bij ongeveer een kwart van de ambities niet volledig gedekt zijn door concrete maatregelen. Bij zestig procent van de ambities zijn de voorgenomen maatregelen ook echt uitgevoerd. 

Volgens de Rekenkamer lijken behaalde resultaten niet altijd bestendig, waardoor het onzeker is of gemaakte stappen blijven werken om de ambities te behalen. Zo loopt het programma voor democratisering af na deze bestuursperiode. "Het is daarmee de vraag, gezien de signalen dat democratisering nog niet echt is geworteld binnen de ambtelijke organisatie, of verdere voortgang op het vlak van democratisering not te verwachten is", aldus het onderzoek. 

Energietransitie

Daarnaast is ook de haalbaarheid van langetermijn doelen twijfelachtig. Zo zou de stad in 2040 al aardgasvrij moeten zijn en tien jaar daarna zelfs bijna volledig klimaatneutraal. En dat zonder hogere kosten voor de lage- en middeninkomens. Een ambitie die niet haalbaar is zonder extra maatregelen en middelen, aldus de Rekenkamer. 

"En daarom vind ik het bij zoiets heel erg belangrijk dat het navolgbaar is wat je aan het doen bent", stelt De Ridder. "Als je een probleem hebt met de prijzen van de energie voor de Amsterdammers, dat je laat zien hoe je daar mee bezig bent en wat je geprobeerd hebt om het in de hand te houden en de komende jaren in de hand te houden." 

Wonen 

Voor betaalbaar wonen voor lage- en middeninkomens zijn bij twaalf van de zestien ambities concrete stappen gezet, zoals meer bouwen, lobbyen bij het Rijk en het maken van afspraken met woningbouwverenigingen. Bij de vier overgebleven ambities zijn echter maar beperkte stappen gezet. Zo zou het aantal middeldure huurwoningen moeten toenemen naar 48 duizend, maar dat lijkt niet haalbaar met de huidige maatregelen.

Voor directeur De Ridder is vooral de slechte navolgbaarheid van de gezette stappen een reden tot zorg. Zo wordt de uitwerking van ambities niet van te voren inzichtelijk gemaakt, waardoor het niet helder is voor gemeenteraad en burger welke maatregelen in de planning staan en of die passen bij de wensen van de raad. Ook de stand van zaken van de uitvoering van de ambities is niet voldoende navolgbaar. 

De Ridder vreest dat het vertrouwen in de politiek zal verminderen als er geen verandering komt. "Gezag is niet meer vanzelfsprekend. Het is niet zo dat burgers maar gewoon accepteren als een wethouder zegt dat het oké is. Je moet je verantwoorden en laten zien wat je aan het doen bent. Als je dat structureel niet doet, wordt het wantrouwen in de samenleving steeds meer gevoed." En daarom roept hij, naast de wens voor structurele veranderingen binnen het college, ook de gemeenteraad op om duidelijk te zijn hoe ze geïnformeerd willen worden door het college over de uitvoering van ambities. 

'Fundamentele discussie'

Het college laat in een bestuurlijke reactie op het onderzoek weten het een nuttig onderzoek te vinden in de fundamentele discussie over het coalitieakkoord en de uitwerking van ambities: "Uw analyse dwingt om daar in volgende perioden vanaf het begin heldere keuzes in te maken waardoor raad, college en de ambtelijke organisatie zich ertoe kunnen verhouden."

Jammer, vindt De Ridder. "Ik ben bang dat ze het doorschuiven naar het volgende college. Dit vergt dat je redelijk snel en adequaat dingen moet doen. Wees alert en ga aan de slag."