De wet openbaarheid van bestuur (wob) houdt in dat overheidsinstanties zoveel mogelijk openheid moeten geven over bestuurlijke aangelegenheden. Al jaren verloopt dat proces in Amsterdam allesbehalve soepel.  Vorig jaar deed AT5 hier uitgebreid onderzoek naar. 

In het coalitieakkoord uit 2018 staat dat gestreefd wordt naar een open en transparant bestuur en het college heeft sindsdien negen ambities geformuleerd voor het afhandelen van wob-verzoeken en vier ambities voor het actief openbaar maken van informatie. 

Extra werkdruk

Uit het rapport van de Rekenkamer blijkt dat het college zeven van die dertien beleidsambities (deels) gerealiseerd heeft. Ook heeft het college minder informatie uit eigen beweging openbaar gemaakt dan het zich had voorgenomen. Verder blijkt dat 58 procent van de wob-besluiten te laat genomen is. De wet schrijft voor dat het college een wob-verzoek uiterlijk binnen vier weken moet hebben afgehandeld.

"Het college hanteert daarentegen de regel dat beslissen binnen een termijn van acht weken tijdig is", is in het rapport te lezen. "Het college verlengt dus standaard de beslistermijn met vier weken. Ondanks deze standaard verlenging ervaren ambtenaren extra werkdruk, omdat het afhandelen van een wob-verzoek een taak is die erbij komt."

Dat het afhandelen van wob-verzoeken soepeler kan, laat de gemeente Utrecht zien. In 2020 werden daar bijna twee keer zoveel verzoeken geregistreerd als in Amsterdam. De gemiddelde tijd waarbinnen zo'n verzoek werd afgehandeld was vierenhalve week. Ter vergelijking, in de eerste helft van 2021 was de afhandeltermijn van een wob-verzoek in Amsterdam 72 dagen, oftewel zo'n tien weken. 

49 verschillende systemen

De Rekenkamer constateert dat de werkinstructie op meerdere punten nog niet voldoet of niet goed wordt uitgevoerd. Verder moeten medewerkers informatie zoeken in 49 verschillende systemen, wat de snelheid van werken niet bevordert. Volgens de Rekenkamer is het afhandelen van een wob-verzoek een taak die bovenop de eigen werkzaamheden komt en voor extra werkdruk zorgt. Ook wordt openbaarheid vaak nog gezien als gunst en niet als plicht.

Drie aanbevelingen

Om het proces beter te laten verlopen, adviseert de Rekenkamer het college ten eerste om aan te sturen op een cultuuromslag. "Openbaarheid moet een zaak worden van de hele organisatie zoals dat nu al gebeurt met integriteit, privacybescherming en crisisbeheer", staat in het rapport. "Een laagdrempelige (interactieve) instructievideo gericht op het vergroten van de bewustwording over openbaarheid, die binnen de gemeente nog niet bestaat, kan hierbij een functie vervullen."

Daarnaast moeten de organisatorische voorwaarden voor openbaarheid verbeterd worden. Zo moet het normaal worden dat het college de wettelijke regels naleeft en de meeste wob-verzoeken zo spoedig mogelijk afhandelt. Dat betekent ook dat de achterstand in de afhandeling van Wob-verzoeken moet worden weggewerkt.

Ten derde moet het college informatievoorziening uitbreiden, aldus de Rekenkamer. "Zowel de procedures en werkinstructies, de opslag van informatie in documentmanagementsystemen, als de (technische) mogelijkheden om informatie te zoeken en openbaar te maken, vergen aandacht."