Als je een kamer wilt in Amsterdam, moet je soms een beetje creatief met de regels omspringen. Inmiddels is hij afgestudeerd, maar niet zo lang geleden woonde Koen (24) in een Amsterdams studentenhuis. "Daar zaten we met een paar man te veel." Op dat adres kregen ze bezoek van de gemeentelijke handhaving. "Ze kwamen toen met drie man sterk. We hebben toen gezegd dat er een feestje was geweest en dat er eventjes niemand binnen kon komen."

De ambtenaren vertrokken onverrichter zake, maar de schrik zat er goed in bij Koen en zijn huisgenoten. "Vooral omdat we hadden gehoord dat ze vaak een paar dagen later nog een keertje komen, maar dan in gezelschap van een politieagent. We hebben toen een paar slaapkamers omgebouwd."

Met enkele simpele veranderingen werd de indruk gewekt dat het een logeerkamer betrof, geen eigen slaapkamer van een bewoner. "Dus er stond nog wel een bed en een kast, maar geen persoonlijke spullen." Koen lacht: "We hebben bij de Xenos nog een bordje gehaald met daarop 'logees only' of iets dergelijks."

Trucjes en smoesjes

In Amsterdam is sinds 2020 een nieuw verkameringsbeleid van kracht. Als drie volwassenen (die geen familie van elkaar zijn) op één adres wonen, is er sprake van woningdelen. Er is dan een speciale vergunning nodig, en er zijn regels opgesteld waar de woning en de kamers aan moeten voldoen.

Wanneer de gemeente denkt dat ergens meer mensen wonen dan volgens de vergunning is toegestaan, kunnen handhavers bij dat adres langsgaan om de vermoedens te controleren. Uit onderzoek van NH Nieuws bleek al dat bewoners die klagen over overlast in hun wijk niet tevreden zijn over de handhaving. Kamerbewoners leiden handhavers betrekkelijk eenvoudig om de tuin. Vaak doen ze simpelweg niet open, of vertellen ze handhavers dat ze niet binnen kunnen komen. Ook de logeerkamer-truc van Koen is eerder toegepast, blijkt uit bezoeksverslagen van de gemeente.

Enkele (ex-)kamerbewoners doen nu een boekje open over wat zij doen als de gemeente op de stoep staat. Anoniem, want allemaal zijn ze als de dood dat ze in de problemen komen als een verhuurder of ambtenaar ze op het spoor komt. De namen van Koen en de andere geïnterviewden in dit artikel zijn dan ook gefingeerd.

"Shit, wat nu?"

Chantal was 20 toen ze samen met vijf andere meiden in het Centrum woonde. "Dat was er één te veel, dat wisten we. De relatie die we toen hadden met de onderbuurvrouw, die op leeftijd was, was niet goed. De trap naar onze verdieping liep over haar woonkamer heen." Chantal vermoedt dat zij wel eens bij de gemeente had geklaagd over de herrie. "Als we haar tegenkwamen, vroeg ze ook vaak hoeveel mensen er nu precies woonden."

De huisgenoten hadden dan ook afgesproken nooit de deur open te doen als ze niet wisten wie er voor de deur stond. "Eén keer hebben we toen een handhaver op de stoep gehad. We waren toevallig alle zes thuis op dat moment. Door de intercom zei een vrouw toen dat ze van de gemeente was. Wij hadden toen zoiets van 'shit, wat nu?!' We waren wel echt aan het gillen."

Ondanks het gegil en een snelle blik door het raam naar buiten - 'de handhaver zag ons en hield haar pasje omhoog' - kon de handhaver weinig anders doen dan wachten. "We hebben gewoon niet open gedaan en gewacht tot ze vertrok."

Angstig

Samen met twee vriendinnen heeft Margot (20) lang gezocht naar een appartement. "Maar zodra makelaars horen dat we met zijn drieën zochten, werden ze boos of hingen ze op. En als we ergens konden kijken, waren de inkomenseisen gewoon onmogelijk voor studenten zoals wij." Uiteindelijk kozen ze een illegale constructie en betrokken ze gedrieën een tweekamerappartement: Margot schreef zich niet in, haar twee vriendinnen wel.

Aan de deur van hun appartement in Zuid hebben ze een keer twee handhavers aan de deur gehad. "Mijn huisgenootje ging toen net de deur uit. Twee mannen zeiden dat ze handhavers waren en dat ze naar binnen wilde, maar mijn huisgenoot zei 'nee'. Ze waren erg intimiderend, en vonden het raar dat ze niet naar binnen mochten, ze probeerden ook over haar schouder naar binnen te kijken." Margots huisgenoot hield echter voet bij stuk, draaide de deur goed op slot en maakte zich uit de voeten.

"We zijn daar echt flink van geschrokken", vertelt Margot. "We hebben nu zo'n videocameradeurbel om te zien wie er voor de deur staat. Pakketjes laten we nooit bij ons thuis bezorgen, voor de zekerheid." Het is gezellig met haar huisgenoten, maar als de deurbel gaat, slaat de stemming om. "Dan valt het stil, het is best stressvol. De hele dynamiek is gewoon niet prettig. Dat je elkaar gaat zitten controleren: 'niet bij het raam staan!' We hebben ook geen contact met de buren bijvoorbeeld."

10.000 euro boete

Want de consequenties als een handhaver overtreding vaststelt, zijn voor bewoners groot. "Ik woonde illegaal met in totaal vier mensen in de Hoofddorppleinbuurt, terwijl er maar twee in het huis mochten wonen", vertelt Marc (19). Met een gordijn in de woonkamer werd een extra slaapkamer gecreëerd. "En mijn kamer was de bezemkast. Een beetje zoals Harry Potter."

Uiteindelijk lopen Marc en zijn vrienden tegen de lamp. "Het internet stond op mijn naam, maar ik stond daar niet ingeschreven. Dat was ook dom, natuurlijk. Eén huisgenoot heeft toen een envelop met mijn naam erop verkeerd weggegooid." De gemeente schreef Marc een brief waarin hij gesommeerd werd de handhaving te bellen, anders zou hij een boete krijgen van 95 euro. "Voor het verkeerd weggooien van oud papier."

Direct als Marc belt, komt de ambtenaar ter zake. "Waarom ik internet had afgesloten voor een adres waar ik niet stond ingeschreven." De gemeente wordt ingelicht dat er mogelijk sprake is van illegale bewoning. "Daar staat 10.000 euro boete op. We hebben nog geprobeerd om te kijken of we iets konden verzinnen. Een moeder van één van de legale bewoners is zelfs nog naar de gemeente gegaan om te praten, maar dat hielp niet. Om die boete te vermijden zijn we toen allemaal het huis uitgegaan."

Geen keus

Marc vond via zijn studentenvereniging een tijdelijke kamer. Maar hij heeft ten minste iets. Gevraagd waarom ze niet volgens de regels wonen of woonden, vertellen alle geïnterviewden hetzelfde: ik had geen keus. 

Margot: "Ik had graag legaal gewoond, maar dat lukte gewoon niet." De reden: de hoge huurprijzen in de stad. "In ons appartement betalen we 730 euro per persoon. Met zijn drieën." Zo'n huurprijs van krap 2200 euro is voor twee studenten niet te betalen, zegt ze. "Als je in Amsterdam gaat studeren ben je allang blij als je überhaupt een huis hebt," zegt Koen. "Die appartementen zijn zo vreselijk duur." En vaak denken kamerbewoners dat ze er wel mee wegkomen. Marc: "Ik heb veel vrienden en kennissen die illegaal wonen. Maar de meesten hebben nooit iets te maken gehad met handhavers." Op dit moment houden 15 fte's zich bezig met handhaving van het Amsterdamse woonbeleid.

Amsterdamse Aanpak Volkshuisvesting

"De constante stress die de krappe kamermarkt in Amsterdam met zich meebrengt, is schrijnend", zegt Bor van Zeeland. Voor studentenvakbond ASVA houdt hij zich bezig met huisvesting. "Vorig studiejaar schatte het CBS het kamertekort voor studenten in de stad in op 6000. In 2029 is dat naar verwachting opgelopen tot 16.000." De ASVA hoopt op een versoepeling van de vergunningsvoorwaarden. "Nu moet er zo'n vergunning zijn bij drie bewoners of meer. Als je dat ophoogt naar vier bewoners, ontstaat er al veel ruimte."

In een eerdere schriftelijke reactie liet wethouder Zita Pels weten dat het college graag meer woonplekken wil realiseren. "Een van de manieren waarop we dit willen doen is door te kijken of we woningdelen voor drie personen gemakkelijker kunnen maken." Zo'n plan wordt meegenomen in de Amsterdamse Aanpak Volkshuisvesting, waar het college dit jaar aan werkt.

Voor de huidige generatie kamerbewoners komen de nieuwe regels waarschijnlijk te laat: zodra de meesten het kunnen betalen, stromen ze door naar ruimere behuizing. Maar meer huisvesting kan toekomstige Amsterdammers op kamers een hoop stress - én een tripje naar de Xenos - besparen.