Dit jaar is het honderd jaar geleden dat het actieve kiesrecht voor vrouwen werd ingevoerd. Dit ging niet zonder slag of stoot, hier is jarenlang actie voor gevoerd door de suffragettes. Aan het hoofd van de beweging in Nederland stonden drie bekende dames: Aletta Jacobs, Wilhelmina - Dolle Mina - Drücker en Rosa Manus.
Het lijkt nu vanzelfsprekend, maar ooit mochten vrouwen nog niet stemmen of verkozen worden tot volksvertegenwoordiger. De strijd voor deze rechten heeft in Nederland zeker twintig jaar geduurd en werd aangevoerd door een lange lijst met activisten. We lichten er drie uit.
Aletta Jacobs
Jacobs is de enige van het trio wiens wieg niet in Amsterdam stond, zij kwam hier pas toen ze als eerste studerende Nederlandse vrouw haar studie Geneeskunde kwam afronden. De grondwet verbood vrouwen toen nog niet expliciet om de politiek in te gaan: alle Nederlanders met 'tekenen van maatschappelijke welstand en geschiktheid' mochten zich opgeven. Dat was het passieve kiesrecht; gekozen mogen worden als volksvertegenwoordiger. Toen Aletta zich echter in 1882 op de kieslijst wilde plaatsen voor Amsterdam werd dit verzoek afgewezen. Een vrouw kon nooit aan de voorwaarden voldoen. Expliciet of niet, dat wist toch iedereen.
In de vernieuwde grondwet van 1887 werd dan ook het woordje 'mannelijke' toegevoegd aan 'alle Nederlanders'. Jacobs ging in beroep bij de Hoge Raad, maar kreeg geen gelijk. Ze is zich blijven inzetten voor het recht om te kiezen en verkozen te worden, en werd in 1903 president van de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht (VVV).
Jacobs heeft in Amsterdam nog steeds een plekje, zij het een klein plekje. De Aletta Jacobslaan in Nieuw-West herinnert nog aan haar strijd.
Dolle Mina
Wilhelmina Drücker werd in 1847 in armoede geboren. Ze werd niet erkend door haar vader, wat in die tijd betekende dat ze op weinig financiële steun kon rekenen. Als ze na meerdere pogingen tot afpersing van haar halfbroer toch nog recht krijgt op de helft van de erfenis van haar vader, gebruikt ze dit geld als startkapitaal voor haar feministische werk.
Ze richt samen met Aletta Jacobs de VVV op, en krijgt als meest radicale voorganger van de feministische beweging al snel de bijnaam IJzeren Mina - deze naam zou later worden bewerkt tot het bekendere Dolle Mina. Ze richtte later de voorganger op van Blijf van mijn Lijf, bekend van de veilige huizen voor slachtoffers van mishandeling.
Rosa Manus
Manus was in haar tijd één van de meest vooraanstaande feministen wereldwijd, en heeft het Vrouwenkenniscentrum Atria opgericht. Ze zat in het bestuur van de VVV en de Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht. Ze werd geboren als dochter van een sigarenhandelaar in een enorm pand aan de Plantagekerklaan. In de oorlog werd ze gearresteerd voor haar pacifistische neigingen, en uiteindelijk kwam ze om in een concentratiekamp in Bernburg.
Wereldbeeld
Het grootste obstakel voor de Amsterdamse activistes was het breed gedragen idee dat de man nou eenmaal verstandiger zou zijn dan de vrouw, meldt het vrouwenkenniscentrum Atria. Het wereldbeeld van die tijd zag de vrouw nog als te emotioneel om te kunnen nadenken over grote maatschappelijke vragen. Ze zouden van nature meer talent hebben voor het huishouden dan voor de politiek. Daarnaast werd door tegenstanders beweerd dat het kiesrecht niet vrouwelijk was, en een échte vrouw dus nooit het recht om te stemmen zou willen.
Actief en passief kiesrecht
Op 18 juni 1916 kwam de grootste steunbetuiging voor het vrouwenkiesrecht: 18.000 demonstranten maakten een rondje vanaf het Rijksmuseum via de Spiegelgracht, de Singel, het Rokin, de Rozengracht en de Marnixstraat. Onder het publiek waren ook veel mannen, waaronder de Mannenbond voor Vrouwenkiesrecht.
Niet lang na de optocht werd de grondwet aangepast - het woordje 'mannelijke' werd weggehaald, en vrouwen mochten zich verkiesbaar stellen. Twee jaar later werd een initiatiefwet voor het instellen van algemeen kiesrecht ingediend, en op 28 september was hij er doorheen. Het actieve kiesrecht was een feit: vrouwen mochten officieel stemmen.