Door de nieuwe maatregelen rondom de uitbraak van het coronavirus komt ook de strafrechtketen in de knel. Veel rechtszaken worden opgeschort nu rechtbanken en gerechtshoven vanaf morgen gesloten zijn. De geplande uitspraak in het hoger beroep van de dubbele liquidatie in de Staatsliedenbuurt (2012) vrijdag gaat wél door.
'Publiek zal niet toegelaten worden. De locatie en de wijze waarop de pers de zaak kan volgen, worden later bekend gemaakt', zo meldt een woordvoerder van het gerechtshof. De twee verdachten in de zaak, Adil A. en Anouar B. werden in 2015 door de rechtbank veroordeeld tot levenslange gevangenisstraffen vanwege hun vermeende betrokkenheid bij de dodelijke schietpartij in de Staatsliedenbuurt, eind december 2012.
De rechtbank aan de Fred Roeskestraat in Zuid, de Bunker in Osdorp, het gerechtshof aan het IJdok en het Justitieel Complex op Schiphol sluiten vanaf morgen hun deuren. Publiek mag sowieso niet meer naar binnen. De rechtbank is nog aan het inventariseren welke zittingen door kunnen gaan. 'We werken met man en macht om alle partijen te informeren. Ook voor ons is dit een enorme klus. Het is ongekend voor de rechtspraak', zegt persvoorlichter Domien Huijbregts van de Amsterdamse rechtbank.
Ook zaak rondom aanslag Telegraaf uitgesteld
De uitbraak van het coronavirus en de bijkomende maatregelen hebben bijvoorbeeld invloed op het proces rondom de aanslag op De Telegraaf. Het Openbaar Ministerie (OM) zou morgen met de strafeisen komen, maar de inhoudelijke behandeling is tot nader order opgeschort.
'We hebben nog geprobeerd om schriftelijk stappen te zetten in het proces, maar dat is niet mogelijk gebleken. We gaan door waar we zijn gebleven als de rechtbank weer normaal opereert. Het is nu nog niet duidelijk wanneer dat zal zijn', zegt Huijbregts.
Volgens de rechtbank zullen alleen 'urgente zaken' voorlopig (in elk geval tot 6 april) doorgaan. 'Dat zijn bijvoorbeeld zaken waarvoor een wettelijke termijn geldt. Denk aan de voorlopige hechtenis van een verdachte', verduidelijkt Huijbregts. 'Dat zou bijvoorbeeld ook kunnen gelden voor verdachten in de Telegraaf-zaak, omdat zij nog in voorlopige hechtenis zitten. Om de zoveel tijd moet worden getoetst of het nog gerechtvaardigd is om iemand in voorarrest te houden. Die zittingen gaan door, desnoods via een video-verbinding of via de telefoon.'
Naast sommige strafzaken zullen ook faillissementszaken, uithuisplaatsingen, of zittingen die gaan over verplichte zorg of ondertoezichtstelling doorgang vinden. 'We proberen alles zoveel mogelijk op afstand te houden. In alle gevallen wordt geprobeerd fysiek contact te vermijden of zo klein mogelijk te houden', aldus de rechtbankvoorlichter.
'Ook voor de rechtspraak is deze situatie ongekend'
Op het advocatenkantoor 'Ficq & Partners' wordt als gevolg van de maatregelen grotendeels op afstand gewerkt. 'Er zijn twee á drie advocaten op kantoor en er zijn twee mensen aanwezig voor het scannen van dossiers en het opnemen van de telefoon. Cliënten die aan de deur komen, worden geweigerd. Die moeten ons telefonisch benaderen', zegt Bénédicte Ficq, die vandaag ook vanuit huis werkt.
'Weinig effectieve rechtsbijstand'
De strafrechtadvocaat vertelt dat de politie heeft toegezegd dat advocaten - als ze dat willen - hun cliënten de komende periode op afstand kunnen bijstaan. 'Er wordt bijvoorbeeld een video-verbinding mogelijk gemaakt, desnoods met een iPhone. Maar heel effectief zal die rechtsbijstand natuurlijk niet zijn.'
Ficq voorspelt ingrijpende gevolgen voor de strafrechtketen. 'Processen worden natuurlijk vertraagd, met alle gevolgen van dien. Gedetineerden die nu vastzitten, zullen hier echt last van hebben. Daarnaast zal een aantal van hen vrijkomen, omdat de vermoedelijk op te leggen straf anders onevenredig lang zou worden. Die zullen worden geschorst tot de inhoudelijke behandeling van hun zaak.'
'Sommige gedetineerden zullen ermee moeten dealen dat ze de 'Corona-periode' er gratis en voor niets bij krijgen'
Anderen - laten we zeggen 'de heavy boys' - (gedetineerden die bijvoorbeeld verdacht worden van levensdelicten, red.) zullen ermee moeten dealen dat ze 'de corona-periode' er gratis en voor niets bij krijgen.'
Ook maatregelen in gevangenissen
De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), verantwoordelijk voor het gevangeniswezen, treft verschillende maatregelen om de verspreiding van het Corona-virus te voorkomen. Zo wordt het bezoek aan gedetineerden tijdelijk opgeschort. 'Alleen bezoek dat noodzakelijk is in het kader van de rechtsgang, zoals een advocaat (en welke niet met bijvoorbeeld digitale hulpmiddelen kan plaatsvinden) kan doorgaan', zo valt te lezen op de website van DJI.
Over die uitzondering verbaast Bénédicte Ficq zich. 'Dat vind ik een raar en zeer onverstandig besluit. Alsof advocaten het virus niet zouden kunnen verspreiden? Ik weet dat in gevangenissen de zorg leeft dat het virus ook daar uitbreekt. Wat gebeurt er dan? Waarschijnlijk worden gedetineerden dan geïsoleerd. Dat zou ertoe kunnen leiden dat gezonde gedetineerden verzoeken gaan doen om geschorst te worden.'