Van wie is de Reguliers? "Onder de regenboog is plek voor iedereen"

Vrijdagnamiddag, de Reguliersdwarsstraat maakt zich op voor het weekend. Op het terras zitten voornamelijk mannen, maar lang niet alle bezoekers zijn gay. Heterostelletjes nippen aan een drankje, vriendengroepen verorberen veganistisch fastfood en toeristen lopen met pas gekochte kleding richting Leidsestraat of Rembrandtplein.

Toch is het bijzondere karakter van de straat niet te missen. Tientallen meters aan regenboogslingers wapperen boven het publiek in de wind en sommige zaken hebben een gigantische regenboogvlag op de gevel gespannen. Op grote posters staan de data voor gay- en queerfeesten, aangekondigd door gespierde, wulps kijkende mannen of spectaculair uitgedoste dragqueens.

Een paar uur later kan je in de Reguliers over de hoofden lopen. Tieners en twintigers staan in de rij voor Club NYX, een iets oudere generatie van vooral homomannen lijkt de voorkeur te geven aan de Soho en de Exit. Bij Bar Blend worden toeristen van over de hele wereld bij de deur welkom geheten door drag queen Skyla Versai. Een Italiaanse jongen lijkt nog wat te aarzelen. “Is dit een gaybar?” Skyla rolt met haar ogen. “Oh schatje, who cares?! Come on in and get yourself a drink!”

Al sinds jaar en dag is het mopperen daarop een volkssport onder een deel van het niet-heteropubliek. Een deel van de aantrekkingskracht is immers het dansen en sjansen met gelijkgestemden en gelijkgeaarden. Bovendien zou de straat met te veel hetero’s zijn unieke karakter verliezen.

Masterstudent Emma Hilde Fuchs (25) omschrijft zichzelf als queer en is het daarmee eens: het doet haar pijn om te zien hoe de Reguliers is veranderd. “Er is weinig meer over van de Reguliers als queer straat. Het lijkt een beetje op een gewone uitgaansstraat. Dat vind ik jammer, zeker in een stad als Amsterdam.” Fuchs schreef recent in een opiniestuk in het Parool waarin ze zich uitsprak over de ‘heterogerichte marketing en vercommercialisering’ van de straat. “Safe spaces zijn geen wens, maar een noodzaak”, stelt Fuchs in het artikel. “We willen geen plaats waar we worden getolereerd door ‘open-minded’ mensen, maar een plek waar we veilig en ongeremd onszelf kunnen zijn.”

Safe space

In zo’n ‘safe space’ kunnen homo’s, lesbiënnes, biseksuelen, transgender personen en andere queers onder elkaar zijn, zonder de blikken en meningen van een (heteroseksuele) meerderheid. “Zo’n plek is belangrijk voor jongeren”, zegt schrijver en publicist Rocher Koendjbiharie. Hij houdt zich veel bezig met de emancipatie van de regenboog gemeenschap. “Als een jongere in zo’n plek is, kan die zichzelf ontdekken.” Daarbuiten is dat lastiger, stelt Koendjbiharie. Hij verwijst naar de LHBT-monitor van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Die stelt dat de veiligheid van jonge Nederlandse homo’s, lesbiënnes, biseksuelen en transgender personen niet is verbeterd.

Koendjbiharie noemt de situatie ernstig: “Deze jongeren zijn drie keer zo vaak ongelukkig en denken vaker na over suïcide. Stel je voor dat je de enige bent in je omgeving die 'anders' is, dat je school niet accepterend is en dat je leest dat mensen zoals jij in elkaar worden geslagen. Dan heb je plekken nodig waar je anderen kan ontmoeten die zijn zoals jij. Waar je je veilig kan voelen en je kan ontwikkelen.”

Hoewel Emma zich niet altijd meer thuis voelt in de Reguliers, denkt ze dat de straat het prima kan redden zonder de poorten al te nadrukkelijk voor hetero’s te openen. “De stad richt zich ook sterk op queer toerisme en Amsterdam heeft een grote queer bevolking.”

Ook over de botenparade van de Pride is al enige tijd veel discussie. (Artikel gaat verder na de video.)

Danielle Jiskoot (30 en biseksueel/queer) is minder stellig. Dat hangt samen met haar eigen verhaal: “Voor mij was de Reguliers vitaal in begrijpen wie ik was - ik had lange tijd een vriend.” Het was in deze straat dat ze ontdekte dat ze ook op vrouwen valt. “Je komt hier zoveel verschillende soorten mensen tegen. Het is goed als je hier voor het eerst komt en dan ziet: hey, ik vind het hier ook heel leuk.” Zo is de Reguliers bij uitstek de plek om kennis te maken met de lhbtq+ gemeenschap - vooral voor jongeren die er nog achter moeten komen wie ze zijn.

Daarnaast runt Danielle een agentschap voor drag queens, The Drag Agency. Drag is een kunstvorm die de afgelopen jaren enorm aan populariteit heeft gewonnen. Artiesten die Danielle bijstaat trekken in de Reguliers volle zalen. “We willen dat iedereen, ook hetero’s, kennis kunnen maken met drag.”

Gemengde straat

Een blik op de historie van de Reguliers laat ook al een gemengd beeld zien. In de jaren 80 en 90, hoogtijdagen van legendarische homoplekken als de Havana, de Downtown en de April, waren er genoeg ‘gewone’ uitgaansgelegenheden in de Reguliers.

“Het is eigenlijk altijd al gemengd geweest”, zegt Peter Koop. Op reguliers.net schrijft hij over de geschiedenis van de straat, haar bezoekers, ondernemers en kroegen. “Als je kijkt naar de opkomst van de straat als uitgaanscentrum, begin jaren 80, dan zie je dat de straat direct een hit was onder zowel homo’s als hetero’s.” Hij spreekt van een soort spiegeling: homo’s gaan naar café April aan de noordkant, hetero’s bezoeken daartegenover café Oblomov. “De relatie tussen de eigenaren en het publiek was goed in die tijd. Met straatfeesten liep alles en iedereen er door elkaar.”

Daarnaast komt in die tijd in de zaken die bekend staan als homokroeg ook een heel gemengd publiek. Horecaondernemer Frans Monsma runt in de jaren 80 en 90 verschillende kroegen in de Reguliers, en weet nog goed hoe ook binnen zijn zaken soms alles door elkaar liep. “In de Havana kwamen ze allemaal. Homo, hetero, autochtoon, allochtoon - het mixte eigenlijk vrij probleemloos.”

Monsma verkoopt de Havana in 1997 aan horecatycoon Sjoerd Kooistra, die uiteindelijk een groot deel van de kroegen in de Reguliers verwerft. Ook hij heeft een ‘liberale’ Reguliers voor ogen, waar homo’s en hetero’s door elkaar uitgaan. “De tijd dat homo’s apart uitgaan, is voorbij.” Hij laat de regenboogvlaggen van de gevels van zijn zaken halen.

Kooistra pleegt in 2010 zelfmoord, het jaar waarin zijn imperium als een kaartenhuis in elkaar stort. Al zijn kroegen, toonaangevende homozaken in de Reguliers, sluiten in korte tijd allemaal de deuren. Eén winter lang is de pas geopende Taboo de enige homobar van de straat - en even hangt de regenboogvlag in de straat aan een zijden draad.

Als de straat in de jaren daarop weer opkrabbelt, lijkt de Reguliers zich te ontpoppen tot een meer gemixte straat. Ondernemer Casper Reinders neemt enkele oude Kooistra-zaken over en zijn zaken richten zich minder nadrukkelijk op lhbtq+ publiek. Zijn trendy zaken vallen op door hun interieur, dat dikwijls in de prijzen valt. Rond diezelfde tijd, in 2016, zet de BIZ van de Reguliers de straat actief op de kaart als ‘Secret Village’: een groene, chique stadsoase met goede restaurants, waar het ook overdag goed toeven is.

Regenboog

Het homopubliek is niet enthousiast: zij missen de regenbogen in het nieuwe verhaal en een deel van het kroegenaanbod. BIZ-voorzitter Eward Koning stuurt bij. “Je wilt niet je identiteit en je doelgroep de deur uit jagen.” Van ‘Secret Village’ wordt in stilte afscheid genomen. Meer en meer verschijnt de regenboogvlag weer in het straatbeeld.

Straatchroniquer Koop is dat ook opgevallen. “De straat heeft volgens mij meer homozaken dan tijdens de Kooistra-jaren”, zegt hij. Koning telt ‘zeven of acht regenboogconcepten’. Als straat van en voor de lhbtq+ gemeenschap ligt de Reguliers er volgens hem goed bij.

Tegelijkertijd blijft de straat ook inzetten op een breder publiek. Met grote street take-overs, gesponsorde evenementen, stroomt de straat een paar keer per jaar vol met borrelaars - grotendeels hetero’s. Goed voor de omzet en een mooie kennismaking met de straat, stelt Koning. Hij snapt de zorgen over het verwateren van het karakter van de straat, maar zegt dat de straat niet meer weg zal sturen van zijn geschiedenis en oorspronkelijke doelgroep. “Het blijft een wankel koord. We zijn en blijven een lhbtq+ straat. Maar onder de regenboog is plek voor iedereen.”

Deze productie is mede tot stand gekomen dankzij reguliers.net, de website van Peter Koop over de geschiedenis van de Reguliersdwarsstraat.