Zorgvuldig. Knap. Gezellig, zelfs. Zomaar drie kwalificaties van bewoners die de afgelopen jaren met elkaar en de gemeente hebben gewerkt aan de toekomst van de Frans Halsbuurt. De inspraakprocedure levert een plan op voor een groene, autoluwe buurt. Nu, een paar maanden na het akkoord van de gemeenteraad, is dan eindelijk een begin gemaakt aan de uitvoering van de plannen. Zowel het proces als het eindresultaat moeten een voorbeeld zijn voor de rest van de stad.

Bewoners die deelnamen aan het proces zijn tevreden. “Het was een experiment, dat goed uit heeft gepakt”, zegt een bewoner van de buurt. En een buurvrouw: “De buurt heeft het project vlot kunnen trekken, na een rommelig begin. Petje af voor de gemeente.”

Maar democratie betekent niet dat iedereen zijn zin krijgt. Een groep bewoners laat steeds luider de onvrede blijken over wat zij zien als gebroken beloftes van een onbetrouwbare gemeente. Een belangrijk twistpunt: acht grote bomen in de Eerste Jacob van Campenstraat.

Beeldbepalend

Zwart op wit staat het, op pagina 15 van de in mei 2019 opgestelde Nota van Uitgangspunten Herinrichting Frans Halsbuurt. ‘Alle bomen blijven bestaan.’ Maar ruim drie jaar, talloze vergaderingen en enkele bomeneffectanalyses later, zijn er toch kapvergunningen aangevraagd voor elf bomen. Ook acht vleugelnoten in de Eerste Jacob van Campenstraat zullen verdwijnen. De belofte is om daarvoor in de plaats acht andere bomen - van het type ‘alnus glutinosa’, ofwel zwarte els - te planten.

Wie het nauwe straatje inloopt, kan niet om de vleugelnoten heen. In het midden van de twee straatdelen staan ze in clusters van vier bij elkaar. Hoog groeien ze, tot aan de daken van de negentiende eeuwse huizen. Voorstanders van behoud van de bomen noemen ze majestueus. Eerder was er al succesvol verzet om ze te behouden voor de buurt. Nu lijken ze toch te moeten wijken.

“Als de vleugelnoten verdwijnen, kijk je door de straat direct tegen de hoogbouw op het Heinekenplein aan”, zegt Jan de Visser. Hij woont sinds 1982 in de buurt. Die bomen maken de straat prachtig, vindt hij - de els die ervoor terugkomt noemt Jan ‘een sprietje’. “Die hoge vleugelnoten brengen ook verkoeling. Dat lijkt me met een opwarmende stad geen overbodige luxe.”

Inspraak

Maar het besluit over de bomen is niet lichtzinnig gemaakt, zeggen andere buurtbewoners. Zij vertellen hoe de buurt uitgebreid is gehoord en betrokken bij de plannen voor de herinrichting. Bart Thimbles vertelt hoe hij de afgelopen acht jaar veel heeft vergaderd over de toekomst van de buurt. “Ik heb me vooral sterk gemaakt voor een groene buurt. En ik was enorm tegenstander van de bomenkap.”

In de zogeheten groengroep, één van de participatiegroepen die de gemeente heeft opgezet, komt Bart tot inkeer. “Die groep was een gemêleerd gezelschap met veel expertise. Een buurvrouw bleek landschapsontwerper te zijn, weer een ander lepelde zo allemaal Latijnse boomnamen op.” Het inspraaktraject levert een hecht clubje bewoners op. “Daar zijn ook weer nieuwe buurtinitiatieven uitgekomen. En ook vriendschappen, omdat je in je spaarzame vrije uren met elkaar hier tijd voor inruimt.” Bovendien wijst Bart erop dat al het groen zal zorgen voor veel extra verkoeling in de buurt. “Al het groen zorgt voor minder hitte dat in de straten blijft hangen. Da’s veel beter dan één pand in de schaduw zetten. ”

De groengroep is maar één voorbeeld van de inspraakmogelijkheden. Een andere groep houdt zich bezig met de openbare ruimte en denkt mee over rijrichtingen en laad- en losplekken. Daarnaast wordt een buurtvereniging opgetuigd, die de wensen van bewoners overbrengt aan de werkgroepen. En op informatieavonden kunnen bewoners inbellen en vragen stellen waarna ze vanuit een modern vormgegeven studio worden bijgepraat door ambtenaren en bestuurders.

Helemaal aan het eind van het traject vindt een buurtschouw plaats, waarbij bewoners, boomexperts en ambtenaren door de buurt lopen en de bomen bekijken en bespreken. “Eigenlijk zijn die vleugelnoten niet geschikt voor de smalle straatjes van onze buurt”, vertelt Madeleine Vreeburg, die een vleugelnoot voor de deur heeft staan. Haar buurvrouw woont in een donker appartement: de boom blokkeert het zonlicht. “Die heeft daar psychische klachten door gekregen.” Net als Bart heeft Madeleine gebruik gemaakt van de inspraakmogelijkheden. “Iedereen heeft zijn zegje kunnen doen. En de bomen zijn ook allemaal goed onderzocht.”

Eén van die onderzoeken is de zogeheten bomeneffectanalyse van afgelopen augustus. Voor elke boom is gekeken wat het effect is van de herinrichting op de levensduur. De conclusie voor de vleugelnoten: die zijn binnen vijf jaar dood. Dat heeft te maken met de wortels van de bomen, die zich vlak onder het wegdek uit zijn gegroeid. Het gevolg was al te zien in de straat vlak voor de herinrichting: kapot asfalt en hobbelige stenen. De brede, horizontale vertakking van de wortels zitten ook de herinrichting in de weg en zouden moeten worden ingekort. Dat is weer niet goed voor de voeding en de stabiliteit van de vleugelnoot. Kortom: deze bomen kunnen niet behouden blijven, aldus de rapporteurs.

Tijdlijn

Het moment van dat rapport is saillant, zegt criticus Jan. “2 juni is het definitieve ontwerp voor de buurt vastgesteld door de gemeenteraad.  En dan komt daarna, in augustus, een rapport dat stelt dat de bomen weg moeten. Die hele tijdlijn klopt toch niet?” Maar een woordvoerder van stadsdeelbestuurder Rocco Piers (GroenLinks) benadrukt dat bewoners op 3 juni op een buurtbijeenkomst al zijn ingelicht over het advies de bomen te kappen. "En bij de aanvraag van de kapvergunning, in juli, is ook gebruik gemaakt van dat onderzoek waarin staat dat vleugelnotenbomen niet kunnen worden behouden." Keurig op tijd dus, aldus het stadsdeel: in het hele traject is er transparantie richting de bewoners geweest.

Sommige tegenstanders zijn door het getouwtrek om de vleugelnoten de gemeente minder gaan vertrouwen. Jan: “Het liefst zie ik de hele herinrichting niet doorgaan. Besteed de miljoenen liever aan het ov of aan de kades.”

Madeleine bekijkt de kwestie pragmatisch. “Er komen bomen voor terug. Sowieso wordt de buurt een heel stuk groener.” De hele buurt heeft de mogelijkheid gekregen om een zegje te doen, vindt ze. Bart sluit zich daarbij aan. “Iedereen hier heeft de brieven op de mat gehad over de plannen en de inspraakmogelijkheden. De tegenstanders die je nu hoort, zijn er laat bij.”

De vergunning om de vleugelnoten te kappen is inmiddels verleend, op 2 september. Tegenstanders hebben nog ruim drie weken om bezwaar te maken.