Start van hoofdcontent

AT5 onderzoekt

nl

Nieuwe babbeltrucs zorgen voor steeds meer slachtoffers: "Ik ben voor 80.000 euro opgelicht"

16 oktober 2022, 07.00 uur · Aangepast 16 oktober 2022, 09.30 uur · Door Quirien Euwe

Al jaren worden Amsterdammers het slachtoffer van babbeltrucs. En omdat de modus operandi van oplichters verandert, blijken nieuwe babbeltrucs minsten zo effectief. De gemeente, politie en ook banken zetten vol in op preventie, maar mensen blijven in de trucs trappen. Zo ook een Amsterdamse vrouw, die voor maar liefst 80.000 euro wordt opgelicht. Tegenover AT5 doet ze haar verhaal. "Ik heb er weken niet van geslapen. En nog niet."

Het slachtoffer wil liever niet bij naam genoemd worden, maar wil wel graag haar verhaal vertellen, zodat anderen niet hetzelfde hoeven mee te maken als zij. Ze is op een avond in april alleen thuis, als rond 20.00 uur haar telefoon gaat. Het is iemand die zegt bij haar bank te werken. "Het verhaal was: mevrouw, we zien rare activiteiten op uw rekening", vertelt ze.

"Er staat een bedrag van 120.000 euro op uw rekening", wordt haar verteld. "Wij vermoeden dat dat niet uw geld is. Klopt dat? Als dat niet uw geld is, dan moet het nu zo snel mogelijk worden teruggeboekt. En daar hebben we uw medewerking bij nodig, om u te vrijwaren.  Want als u daaraan niet meewerkt, dan bent u medeplichtig in een crimineel netwerk."

Voor 80.000 euro werd zij opgelicht na een babbeltruc

Steeds meer neptelefoontjes

Geschrokken door die mededeling blijft ze aan de lijn. De zogenaamde bankmedewerkers zeggen haar te gaan helpen het geld over te maken naar een veilige rekening. Met nepscreenshots van haar rekening en allerlei andere smoezen overtuigen ze haar van de ernst van de situatie. Ook moet ze het programmaatje AnyDesk installeren. Op die manier kunnen de zogenaamde bankmedewerkers meekijken op haar rekening. Wat ze niet weet is dat de criminelen die ze aan de lijn heeft op die manier ook allerlei handelingen kunnen verrichten die haar uiteindelijk tienduizenden euro's kosten.   

Quote

"Ik schaam me daar ook voor. Dat is wel een tijd de overheersende gedachte geweest. Hoe kan ik dit geloofd hebben?" 

Slachtoffer Babbeltruc

Haar verhaal staat zeker niet op zichzelf. De afgelopen jaren zien de politie en de fraudehelpdesk deze neptelefoontjes van de bank, maar ook van andere instanties, enorm toenemen. Spoofing of helpdeskfraude wordt het ook wel genoemd. Waar in 2019 landelijk nog maar zeven meldingen van dit soort neptelefoontjes van de bank binnenkwamen bij de fraudehelpdesk, groeide dit door naar 832 in 2020 en 1.454 in 2021. De totale schade liep op van 30.000 euro in 2019 tot meer dan 5 miljoen in 2021. 

De toename van neptelefoontjes van de bank

De 'klassieke' babbeltruc, die begint bij iemand die aanbelt en zegt een loodgieter, verkoper of iemand van de thuiszorg te zijn, komt steeds minder voor. De fraudehelpdesk zegt hier amper nog meldingen van binnen te krijgen. Die trucs lijken dus vervangen door deze nieuwe spoofing-trucs, die beginnen bij een telefoontje. "Ze proberen mensen vervolgens aan te zetten tot bijvoorbeeld het overmaken van geld of het afgeven van een bankpas", zegt Marijke Stor van de politie Amsterdam.

Lastig te herkennen

De nieuwe trucs hebben niet alleen de aandacht van de politie, ook de banken houden ze in de gaten. Maar waar ze phishing bijvoorbeeld steeds sneller kunnen detecteren, worstelen ze met deze relatief nieuwe fraudevorm. "Bij bankhelpdesk-fraude speelt de oplichter in op jouw eigen emoties en je eigen handelingen", zegt Puck van der Laan, adviseur veiligheid bij de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). "Je voert zelf dus de handelingen uit. En dat is natuurlijk heel lastig voor een bank te detecteren."

De NVB heeft deze week dan ook de campagne Zo werkt fraude gelanceerd, die zich richt op het herkennen van de trucs. "Vanuit gedragswetenschap zien we nu ook dat alleen waarschuwen niet voldoende is", zegt Van der Laan. "We moeten echt zorgen dat iedereen fraude kan leren herkennen en voorkomen."

Acteur Peter Faber tijdens een cybercrime-voorlichting in Noord

Voor het Amsterdamse slachtoffer is dat helaas dus te laat. Meer dan acht uur blijft ze aan de lijn met de oplichters. Steeds maakt ze relatief kleine bedragen over. Ze heeft meerdere keren twijfels en vragen, maar als ze die uitspreekt, hebben de oplichters daar keer op keer een antwoord op. "Het was super overtuigend. En mijn testvragen konden ze beantwoorden. Ze hebben ook een naam gebruikt die ik op internet kon vinden. Ze zeiden op een gegeven moment ook: mevrouw, check nu op internet het nummer. En dat nummer klopte dan ook." 

'Goed van vertrouwen'

Behalve de banken richten ook de politie en de gemeente zich op preventie. In Noord organiseren het stadsdeel en de politie dan ook een cybercrime-voorlichtingsmiddag, bedoeld voor 65+-ers. Want van de bij de fraudehelpdesk bekende slachtoffers is 75 procent ouder dan 65. Een groep die lastig te bereiken is.

De leeftijd van de slachtoffers van bankhelpdeskfraude

En er is nog iets wat hen een gewillig slachtoffer maakt, weet Peter Faber. De 79-jarige acteur helpt bij de voorlichting. "Oudere mensen komen nog uit een tijd van goed van vertrouwen zijn. Omdat de criminelen het zo overtuigend doen en een beetje dwingend, trappen ze er gewoon in. Ze zijn goeiig. Ik kom ook uit die tijd van goeiig zijn."

Schaamte

Maar het verhaal van het Amsterdamse slachtoffer laat zien dat het niet alleen maar om ouderen gaat. "Achteraf denk je: wat een raar verhaal. Hoe heb ik daar in kunnen trappen", zegt ze. "Ik schaam me daar ook voor. En dat is wel een tijd de overheersende gedachte geweest, die schaamte. Hoe kan ik dit geloofd hebben?" 

Quote

"Opgelicht worden, ik dacht dat het me nooit zou gebeuren. Maar het is wel gebeurd en dat moet ik een plekje geven, dat is niet makkelijk"

Slachtoffer babbeltruc

Het is iets wat de politie vaker hoort van slachtoffers, dat gevoel van schaamte. Maar volgens Stor is dat niet terecht. "Criminelen doen er echt alles aan om mensen ervan te overtuigen dat ze zijn wie ze zeggen te zijn. Het is dus echt niet gek dat je daar intrapt. Schaam je er niet voor en meld je bij ons." 

Tips van Slachtofferhulp om zelf niet in de trucs te trappen

  1. Neem zelf contact op met je bank als je denkt dat er iets mis is met je rekening. Of als je niet vertrouwt wie je belt.
  2. Je bank vraagt nooit om je inloggegevens. Geef nooit je inlognaam of wachtwoord. Niet online en ook niet per telefoon.
  3. Klik nooit zo maar op een link in een e-mail of sms. Kijk altijd goed of het bericht echt van je bank is.
  4. Je bank vraagt nooit om je geld over te maken naar een andere rekening.
  5. Je bank zet je niet onder druk om snel te reageren.

Boos en verdrietig

"Toen ze ophingen, dacht ik in een split second: wat een raar verhaal dit", vertelt het slachtoffer. Ze begint gelijk te googelen. "Dan vind je internetfraude en dan herken je wat termen en dan denk je: oh mijn god, wat is hier gebeurd? En dan zie je dat er heel veel geld weg is. 80.000 euro. Ik heb daar weken niet van geslapen. En nog niet." 

Het is inmiddels zes maanden later. Van een van haar banken kreeg ze de volle 50.000 euro terug, van haar andere twee banken kreeg ze in totaal maar een klein gedeelte terug. Meer dan 27.000 euro is ze dus echt kwijt. "Ik probeer het maar gewoon te vergeten en dat lukt vrij aardig", vertelt ze. "Maar ik merk dat ik nu weer boos en verdrietig word als ik het erover heb. Opgelicht worden, ik dacht dat het me nooit zou gebeuren. Maar het is wel gebeurd en dat moet ik een plekje gaan geven, dat is niet makkelijk."