Bart Wallet, hoogleraar Joodse Studies van de UvA, is enthousiast over de studie. "Als je naar de archieven gaat van Amsterdam dan zit er ontzettend veel materiaal van het Jiddisj in. Als je die verhalen wilt vertellen, moet je eerst de taal kennen."

Zonder het misschien te weten, is iedere Nederlander in aanraking gekomen met de taal die vroeger door Joden werd gesproken. Het Jiddisje woord voor Amsterdam kennen de meeste mensen wel: 'Mokum' − vertaald betekent dat 'plaats'. Maar andere woorden zijn misschien wat minder bekend bij het algemene publiek. NH / AT5 besprak er ook een aantal met Irene Zwiep, UvA-hoogleraar Hebreeuwse, Aramese en Syrische talen en culturen.

1. Smoes

"Dit komt van het woord sjmoes, dat betekent praatje, uitvlucht. Meestal zijn Jiddisje woorden geleend uit het Hebreeuws, de taal die in de synagoge werd gesproken. Maar dat geldt niet voor dit woord, dit is puur Jiddisj."

2. Stiekem

"Dit is wel van oorsprong Hebreeuws, en betekent stilte. Dit woord heeft net als 'smoes' iets crimineels, zo zit het bij meer Jiddisje woorden: bijvoorbeeld smeris (politieagent) of penoze (onderwereld). Dat zegt wel iets over de sociale laag van de taal, het hangt samen met kleine misdaad. Het is een soort dieventaal. Dit corrigeert het beeld dat Joden zouden bulken van het geld."

3. Lef

"Een Hebreeuws woord van wel drieduizend jaar oud. Het betekent 'hart'. Dat is zo'n belangrijk woord, dat je je wel kunt voorstellen dat dat in het Jiddisj terechtkomt. In het Nederlands kun je ook wel zeggen: 'ik heb het hart niet', ofwel 'ik heb het lef niet'."

4. Tof 

"Ook dit is een heel oud Hebreeuws woord en betekent 'goed'. Het is echt gemeengoed in het Nederlands. Gek genoeg is het nog steeds een blijvertje. Toen ik jong was in de jaren '70, zei iedereen het ook. Grappig dat het naast 'cool' en 'gaaf' nog steeds overeind blijft."

5. Hoteldebotel

"Dat woord komt uit de Talmoed, het centrale document van het jodendom en het hart van de Joodse wet. Daar staat een paragraaf in die alle leeftijden van de mens langsgaat. Bij 90 jaar staat dat men dan awar oe-woteel is, oftewel 'van de wereld': iemand die al zo oud is, is er eigenlijk al niet meer. Dat werd overlewotel of overwotel' in het Jiddisj. Dat dat nu is overgesprongen naar 'heftige gevoelens van verliefdheid', is bijzonder interessant."