Na een jarenlange strijd tussen natuurbeschermers en de gemeente leek de kogel door de kerk: het bedrijventerrein in de Lutkemeerpolder zou er komen. Maar de tegenstanders krijgen steun uit onverwachte hoek: het Waterschap adviseert tegen de bouwplannen; het is één van de laagste punten van de stad. Wat betekent dat voor de polder?
AT5
De Lutkemeerpolder aan de uiterste westelijke rand van Osdorp is een van de laatste stukken ongerept groen van de stad. Er staat een zorgboerderij en er zijn kleinschalige biologische akkers waar spruiten groeien en aardappelen in de grond zitten. In het voorjaar is het er een komen en gaan van kieviten en andere weidevogels.
Maar aan die groene oase tussen Nieuw-West en Schiphol komt binnenkort een einde. ''Hier komen distributiecentra van twaalf meter hoog en vijf voetbalvelden groot'', zegt Iris Poels van Voedselpark Amsterdam. "Dit is het laatste stukje vrije horizon van Amsterdam-West. En dit wordt allemaal volgebouwd."
Dankzij tientallen bezwaren en beroepsprocedures mogen de stadslandbouwers drie hectare houden. De rest van de polder komt vol te staan met distributiehallen. Dat is een project van de gemeente en de zogeheten ‘Schiphol Area Development Company’, waar Amsterdam zelf ook als aandeelhouder in zit. De andere aandeelhouders zijn de gemeente Haarlemmermeer, de provincie en Schiphol.
Maar ook het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht heeft iets te zeggen over de plannen. En daar heeft men grote bedenkingen. Al in januari 2023 verstuurde het Waterschap een zogeheten zienswijze, waarin het de gemeente waarschuwt. Met een diepte van -4.80 meter onder NAP is de Lutkemeer een van de laagste polders van de stad. Het overstromingsrisico is er groot, zeker met het oog op klimaatverandering. Het Waterschap raadt de bouwplannen af.
In het bestemmingsplan staan geen maatregelen om de gevolgen bij een eventuele overstroming te beperken. Zo is niet duidelijk naar welke hoger gelegen delen men kan vluchten bij een eventuele overstroming. Bij het bouwen in lage polders is het een verplichting om een ander gebied als 'aanvullende waterberging' aan te wijzen, mocht er overtollig water moeten worden weggepompt. Ook daar staat niets over in de bouwplannen.
''Dit is het laatste stukje horizon van Amsterdam-West. En dit wordt allemaal volgebouwd''
De gemeente gaat de grond niet ophogen alvorens er te gaan bouwen. Dat zou kunnen leiden tot een te hoog grondwaterpeil. Het Waterschap zal dan niet bijspringen, schrijft men aan de gemeente. ''U kunt er niet vanuit gaan dat het Waterschap in de toekomst zal meewerken aan peilverlagingen om grondwateroverlast te voorkomen.''
Volgens Europese regels moet de gemeente bovendien kunnen aantonen dat de waterkwaliteit niet verslechtert. In het bestemmingsplan staat niet hoe men dat gaat doen.
Het Waterschap heeft een adviserende rol en kan het bedrijventerrein niet tegenhouden, zegt journalist en sociaal geograaf Marcel Bayer. Hij is hoofdredacteur van ROM, een vakblad over ruimtelijke ordening, en deed onderzoek naar de bouwplannen.
''Het bestemmingsplan ligt vast, dat kan alleen worden gewijzigd als de gemeenteraad dat wil. Maar het Waterschap kan wel druk uitoefenen: de gemeente heeft een watervergunning nodig. Als niet kan worden aangetoond dat het goed zit met de waterkwaliteit, kan het Waterschap besluiten die niet af te geven.''
Sinds 2022 is het beleid van de Rijksoverheid dat de water- en bodemkwaliteit bepalend moeten zijn in de keuze om ergens te gaan bouwen. ''Maar dat is een soort principe, het is niet in de wet vastgeklonken'', zegt Bayer. Het bestemmingsplan voor de Lutkemeerpolder lag bovendien al vast voor dat nieuwe beleid van kracht werd.
De bebouwing van de Lutkemeer is volgens Bayer een logisch gevolg van het woningbeleid. ''Er moeten tienduizenden woningen bij komen. Het beleid van Amsterdam is om dat 'binnenstedelijk te doen'. Dan moet je ruimte voor bedrijven dus buiten gaan zoeken.''
''Het bestemmingsplan ligt al vast, dat kan alleen worden gewijzigd als de gemeenteraad dat wil''
Het bedrijventerrein zal er hoogstwaarschijnlijk dus gewoon komen. De bouw is zelfs al begonnen.
Aan de randen van de polder is te zien hoe bouwvakkers bezig zijn met de aanleg van de wegen die de distributiebedrijven met de buitenwereld zullen verbinden.
Als het project nu nog zou worden afgeblazen, zou dat volgens wethouder Reinier van Dantzig (D66) van Woningbouw en Stedelijke Ontwikkeling kunnen leiden tot schadeclaims van in totaal 98 miljoen euro. In zekere zin kan de gemeente dus niet meer terug. Maar daar heeft Iris Poels van Voedselpark Amsterdam geen boodschap aan. ''Je moet als politiek toch meebewegen met de tijd? Je gaat toch niet vasthouden aan plannen die twintig jaar geleden zijn gemaakt?''
De gemeente zegt volgende maand officieel op de bezwaren van het Waterschap te zullen reageren. Tot die tijd willen zowel de gemeente als het Waterschap geen reactie geven.