Start van hoofdcontent

Politiek

nl

'Nieuwe burgemeester vóór de zomer gaat niet lukken'

3 december 2017, 08.11 uur · Aangepast 3 december 2017, 10.39 uur · Foto: Jos van Zetten

Jozias van Aartsen begint maandag als waarnemend burgemeester van Amsterdam. Het is de bedoeling dat de stad voor de zomervakantie een nieuwe 'echte' burgemeester heeft. Dat gaat alleen niet lukken, schat Marcel Boogers, hoogleraar regionaal bestuur Universiteit Twente. 

Een burgemeestersbenoeming is een uitgebreide, geheime en tijdrovende procedure die al gauw acht maanden in beslag neemt. Wat moet er allemaal gebeuren, waarom wordt er altijd zo geheimzinnig gedaan en kan iedereen solliciteren? We vroegen het hoogleraar Marcel Boogers, kenner op burgemeestersgebied.

Het verlanglijstje van Amsterdam
'In maart zijn de gemeenteraadsverkiezingen. Daarna moet er onderhandeld worden over een nieuwe coalitie. Als dat achter de rug is kan de nieuwe gemeenteraad een profielschets voor de nieuwe burgemeester gaan opstellen. Het kan goed dat ook de Amsterdammers en de regio om hun mening wordt gevraagd. Aan welke eisen moet de burgemeester voldoen?'

Geheime gesprekken in een hotel
'Vervolgens wordt een vertrouwenscommissie, een soort sollicitatiecommissie, aangesteld. Daarin zitten meestal de fractievoorzitters van alle partijen in de gemeenteraad die allemaal evenveel te zeggen hebben. Kandidaten solliciteren eerst bij de commissaris van de Koning, Johan Remkes. Wat die waarschijnlijk doet, is de stapel sollicitaties in de juiste volgorde leggen, met de besten bovenop. De sollicitatiecommissie mag zelf bepalen wie wordt uitgenodigd. De gesprekken vinden plaats op een geheime locatie buiten de gemeente, meestal een hotel-restaurant. Vaak wordt met een stuk of zes kandidaten gesproken en worden er uiteindelijk twee uitgekozen.' 

Er moet er één afvallen
'In een geheime vergadering bepaalt de gemeenteraad welke kandidaat de nummer één is en welke de nummer twee. Soms is die volgorde anders dan de sollicitatiecommissie had voorgesteld. De naam van de nummer één wordt doorgeven aan de minister van Binnenlandse Zaken, nu oud-wethouder Kajsa Ollongren. Het is gebruikelijk dat de minister de keuze van de raad overneemt en aan koning Willem-Alexander vraagt diegene als burgemeester te benoemen.'

Al met al een hele hoop stappen voordat de nieuwe burgemeester in functie is. Daar gaat heel wat tijd overheen, benadrukt de hoogleraar. 'Ik denk dat rond mei of juni de profielschets klaar is en pas na de zomer de gesprekken kunnen beginnen. Het is realistischer om te zeggen dat Amsterdam in januari 2019 een nieuwe burgemeester heeft zitten. Iets eerder zou misschien kunnen, maar niet veel eerder.'

Lees ook: Jozias van Aartsen wil vóór 1 juli een benoemde burgemeester

Dat klinkt als een zware sollicitatieprocedure. Kan iedereen eigenlijk solliciteren?
'Ja, in principe kan iedereen solliciteren. Je moet Nederlander zijn, maar je hoeft niet in Amsterdam geboren te zijn. Er wordt wel justitieel onderzoek naar je gedaan. Heb je een strafblad, dan is dat op z'n minst een extra minpuntje.'

De inschatting van Boogers is dat vooral mensen zullen solliciteren die al in een andere stad burgemeester zijn, wethouders in een grote gemeenten zijn of Kamerlid. 'Kortom, mensen met bestuurlijke ervaring. Misschien dat een oud-directeur van een grote woningcorporatie nog een kans maakt, maar ik denk het niet.'

Hoe veeleisend mag de profielschets zijn? Mag je bijvoorbeeld vragen om een vrouw of iemand met een niet-Nederlandse achtergrond?
'Alleen vragen om een vrouw mag niet, dat is discriminatie. Het ambt moet open staan voor iedereen. Ook niet alleen voor mannen. Je kunt wel zeggen: de voorkeur gaat uit naar een vrouw. Dat is wel eens eerder gedaan. Om een migratieachtergrond is naar mijn weten nog niet specifiek gevraagd.' 

Waarom is de procedure altijd zo geheimzinnig? De leden van de sollicitatiecommissie moeten voor eeuwig hun mond houden over de kandidaten. Er staat zelfs celstraf op het lekken van informatie.
'Elke andere sollicitatie is ook geheimzinnig. Als ik als werknemer ergens anders ga solliciteren wil ik ook niet dat mijn baas het weet. Tijdens de vorige benoeming in Amsterdam werd gelekt dat Annemarie Jorritsma had gesolliciteerd. Ze was samen met Van der Laan door de vertrouwenscommissie aan de gemeenteraad voorgedragen. Zij was zelfs de nummer één, maar de gemeenteraad maakte haar nummer twee. Dat gebeurt wel vaker. Toen dat uitkwam was dat heel vervelend voor haar, omdat ze op dat moment burgemeester was van Almere. Daar ben je dan het gezag een beetje kwijt. Wat doe je hier eigenlijk nog als je eigenlijk weg wilt, vragen mensen zich dan af.'

Het is wel zo dat er een discussie speelt over of die procedure niet wat transparanter kan, zegt Boogers. 'Kandidaten kunnen zelf ook zeggen dat ze gaan solliciteren. Er is geen wet die je dat verbiedt.'

Lees ook: Even voorstellen: dit is waarnemend burgemeester Jozias van Aartsen

Wat als de vertrouwenscommissie of de gemeenteraad het straks niet eens wordt?
'In de regel komen ze er wel uit. Als dat niet zo is, kan de commissaris van de Koning de procedure beëindigen en een nieuwe opstarten.'

Durft er wel iemand te solliciteren als opvolger van de populaire Van der Laan?
'Burgemeester van Amsterdam zijn is wel de hoofdprijs voor burgemeesters. Reken er maar op dat mensen het wel durven. Je ziet trouwens vaak dat een nieuwe burgemeester wordt gezocht met alle kwaliteiten die de vorige niet had. Al denk ik dat het nu niet zo zal gaan. Van der Laan is zo bewierookt. Grote kans dat Amsterdam eigenlijk weer de burgemeester wil die Van der Laan was.' 

Voor de mensen die enthousiast zijn geworden: waar kun je solliciteren?
'De vacature wordt straks op verschillende plekken gepubliceerd. Kandidaten schrijven een brief naar de commissaris voor de Koning. Die zal proberen wat informatie over je in te winnen. Bij bekende kandidaten zal dat niet gebeuren, maar anders is dat de procedure. De concurrentie zal groot zijn. Voor Amsterdam zullen veel mensen met naam en faam solliciteren.'