Na de aanslag op het Centraal Station vorig jaar zomer is er een discussie geweest tussen Nederland en de Verenigde Staten over het vrijgeven van de nationaliteit van de slachtoffers. Dat vertellen burgemeester Halsema en Pete Hoekstra, de Amerikaanse ambassadeur in Nederland, in een reconstructie die AT5 over de zaak heeft gemaakt.
Vandaag en morgen staat terreurverdachte Jawed S. voor de rechter vanwege het neersteken van twee Amerikaanse toeristen vorig jaar zomer op het Centraal Station. AT5 komt vandaag in samenwerking met Nieuwsuur met twee reconstructies: het verhaal van de drie agenten die de verdachte konden uitschakelen en het verhaal van hoe het er achter de schermen aan toe ging op het stadhuis.
Slachtoffers hadden Amerikaanse nationaliteit
Bij de aanslag in de westtunnel van het Centraal Station raken twee Amerikaanse toeristen gewond. Ze zijn met hun families op doorreis naar een bruiloft in Duitsland. Eén van de mannen wordt gestoken in zijn arm. Het andere slachtoffer wordt geraakt in zijn rug en belandt met een dwarslaesie in een rolstoel.
Ambassadeur Pete Hoekstra vertelt in de reconstructie dat de ochtend na de aanslag nog geen publiekelijke mededeling was gedaan over het feit dat de slachtoffers de Amerikaanse nationaliteit hebben. 'Gaan de Nederlanders het onthullen? Het leek erop dat de Nederlanders die mededeling niet gingen doen. Op dat moment dachten wij: oké, dan gaat de ambassade melden dat het Amerikanen zijn.'
Agenten houden Jawed S. onder schot op het centraal station
'Wij gaan het melden'
Hoekstra vervolgt: 'Wij hebben toen contact opgenomen met Washington DC en gezegd dat wij dachten dat het belangrijk was om die informatie vrij te geven, dat het om Amerikanen ging. We moeten andere Amerikanen in het land laten weten dat dit gebeurd is. Ze hebben recht op deze informatie en ze moeten het weten.' Hoekstra vertelt dat hij Nederland vervolgens op de hoogte heeft gebracht. 'Omdat jullie niet gaan aankondigen dat het Amerikanen zijn, gaan wij dat doen.'
'Niet gericht tegen Amerika'
'Ik kan mij dat niet zo herinneren', reageert burgemeester Halsema. 'Wat ik mij wel kan herinneren, is dat er een discussie heeft gespeeld met de Amerikaanse ambassade of deze steekpartij gericht was tegen Amerikanen. Ik weet dat vanuit de Amerikaanse ambassade werd gezegd dat men Amerikaanse staatsburgers in Nederland wilde kunnen waarschuwen, terwijl wij op zaterdag al wisten dat het niet specifiek tegen Amerikanen was gericht, maar dat er gewoon gestoken was op het Centraal Station.
Lees ook: 'Jawed S. veranderde razendsnel van rustige jongen in terrorist'
De man had ook anderen willen neersteken. Dat was hij van plan. Dus de gedachte, dat het een aanslag tegen de Verenigde Staten was, dat idee hadden wij op dat moment niet.'
Het centraal station kort na het steekincident
Geen andere verdachten
Halsema, die dan pas een paar weken burgemeester van Amsterdam is, staat die vrijdagmiddag 31 augustus in nauw contact met toenmalig hoofdcommissaris Pieter-Jaap Aalbersberg. Hij vertelt dat na een uur vaststond dat Jawed S. alleen handelde. 'Er was op dat moment geen dreiging meer op het station en er waren geen andere daders', vertelt de voormalig politiechef.
Lees ook: Jawed S. dreigt: 'Bij nieuwe cartoonwedstrijd doe ik dit opnieuw'
Toch zijn er direct veel vragen: 'Er zijn een groot aantal vragen waar je tegelijkertijd antwoord op wil hebben. Het eerste wat je moet weten: opereert hij alleen of zijn er meer daders? Zijn er andere plekken in de stad waar ook iets zou kunnen gebeuren en waar mensen in onveiligheid zijn?', aldus Halsema.
Slag om de arm
En dan begint de duiding. Al direct zijn er vermoedens dat het gaat om terreur, maar de burgemeester, de hoofdcommissaris en de hoofdofficier van justitie willen voor de zekerheid meerdere opties open houden. 'Hij had op het station wat geroepen, waardoor wij veronderstelden dat er mogelijk een terroristisch motief was, maar het Openbaar Ministerie had nog geen gesprek met de man gevoerd, waardoor we het niet zeker konden weten. Daarom hebben we een slag om de arm gehouden op vrijdagmiddag.'
Lees ook: Agent niet vervolgd voor neerschieten terreurverdachte Jawed S.
Halsema, Aalbersberg en Zandee publiceren namens de gemeente, politie en justitie vrijdagavond een persbericht:
'De verdachte verblijft onder politiebewaking in een ziekenhuis en wordt verhoord over zijn motief voor het steekincident. Hier wordt ook rekening gehouden met een terroristisch motief.'
Op zaterdagochtend praat het Openbaar Ministerie (OM) voor het eerst met Jawed S. 'Daarna hebben wij het persbericht bijgesteld en hebben wij vastgesteld dat er sprake was van een terroristisch motief.'