Zwemwaterkwaliteit wordt bepaald door het aantal ziekteverwekkers in het water. Dat kan voortkomen uit afvalwater, riool of riooloverstort en soms blauwalg. Voor een goede ecologische waterkwaliteit wordt er naar andere aspecten gekeken. Zo moet het water voldoende helder en licht zijn, waardoor waterplanten kunnen groeien en er diverse waterinsecten en soorten vis kunnen leven. 

De eerste grote stap voor de zwemwaterkwaliteit zoals die nu is, werd in 2006 gezet. Toen werd de rioolwaterzuivering van de Amstel naar het Westelijk Havengebied verplaatst. "Hierdoor stroomt het zuiveringsafvalwater niet meer via de Amstel de grachten in, maar wordt het polderwater", vertelt Maarten Ouboter, waterexpert bij Waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Het laatste zetje werd in 2018 gegeven, toen de laatste woonboten op het riool werden aangesloten. "Sindsdien zijn de grachten schoner dan ooit". 

De kwaliteit van het Amsterdamse zwemwater is inmiddels zo goed, dat het op de meeste dagen van dezelfde kwaliteit is als het water op officiële zwemplekken. Er zijn wel een paar uitzonderingen, zoals op dagen dat het hard heeft geregend. Dan kan het riool overlopen en vervuilt het buitenwater.

De ecologische waterkwaliteit blijft daarentegen achter en is zelfs ondermaats, laat Ouboter weten. "Als je kijkt naar wat er leeft in het water, kun je een rapportcijfer geven. Amsterdams water krijgt een slecht cijfer. Dat komt doordat waterplanten, insecten en vissen geen ruimte krijgen. Een beetje meer waterplanten zou enorm veel goed doen."

Bootverkeer

Waterplanten dragen bij aan de biodiversiteit onder water.  Zo worden de grachten als doorreisroute gebruikt door snoeken of palingen, maar is het water niet leefbaar voor kleinere vissen als zeelt of waterinsecten. De oorzaak hiervoor is het intensieve watergebruik van de grachten, met name door bootverkeer: "Boten mixen de bodem omhoog zodat het een modderslurrie wordt, daar komt geen licht en dus geen leven in." Op plekken buiten het centrum, waar minder wordt gevaren, is deze biodiversiteit soms wel te vinden; bijvoorbeeld bij de Ringvaart in de Watergraafsmeer. 

De invloed van het bootverkeer op de waterkwaliteit werd tijdens de lockdown onderstreept. Toen er niets door de grachten voer, kreeg het onderwaterleven in de Amsterdamse grachten een opleving: "We zagen dat het water helder werd. Je zag de vissen zwemmen. Er kwam licht in het water en beetje bij beetje kwamen waterplanten terug."

Inmiddels is de ecologische kwaliteit van het buitenwater weer terug bij af. Volgens Ouboter is het daarom belangrijk dat er meer luwe plekken in de stad komen: "Als een plek luw blijft, komt het vanzelf terug. Het is aan de gemeente of je daar op inzet."

De gemeente laat weten dat het belang van water in relatie tot groen op de agenda staat. In de 'Groenvisie 2020-2050' wordt het genoemd als één van de doelen voor 2050: "We zorgen dat er op minimaal de helft van de kades en oevers in de stad inheemse planten groeien. Dit kunnen muur-, oever- en waterplanten zijn."