"Deze school is voor ouders uit Zuid en omgeving", vertelt Yusuf Altuntas. Met IBS Elif heeft hij ervaring in het besturen van basisscholen en vanaf 2025 moet zijn nieuwe middelbare school zo'n honderd kinderen een plek in het islamitisch onderwijs bieden. "Kinderen leren rekenen en schrijven, zo veel zal het Fiducie niet verschillen van andere scholen in het voortgezet onderwijs."

Ruim 3.000 kinderen kunnen op dit moment op twaalf islamitische basisscholen terecht. Willen zij dat onderwijs voortzetten, dan is het aantal plekken zo'n zes keer minder. Het Haga Lyceum biedt plek voor ongeveer vijfhonderd kinderen en staat onder streng toezicht van de onderwijsinspectie. Toch durft Altuntas de uitdaging aan: "Onze achterban is heel belangrijk. De ouders die naar onze school komen willen niet naar de huidige school, die is te ver weg of is niet naar hun wens en dus is er een school in de buurt van Zuid nodig. Dat is mijn beweegreden."

Drie maal scheepsrecht?

Het verhaal begint als in 2001 de eerste islamitische middelbare school van de stad opent in Nieuw-West. Het Islamitisch College Amsterdam (ICA) opent en lijkt dé uitkomst voor ouders die hun kinderen graag naar een islamitische school willen. "Vasten doe je hier met de hele school, terwijl op een normale school de helft kijkt en de helft vast. Dit lijkt me een hele leuke school", vertelt een leerling in 2001 in op de eerste schooldag aan AT5.

In tien jaar tijd wordt de school twee keer beoordeeld als slechtste school van het land. De onderwijsinspectie eist verandering en het schoolbestuur kan sluiting net voorkomen. Maar in 2010 is het dan toch tijd voor de school om de deuren te sluiten; de kwaliteit is nog altijd te laag voor bestaansrecht en de subsidie stopt.

Bekijk hieronder de reacties toen bekend werd dat het ICA moest sluiten

In 2017 opent het Cornelius Haga Lyceum. Na twee jaar ontstaat er veel ruis over de school. Het stadsbestuur ontvangt een melding van de nationaal coördinator terrorismebestrijding, er zijn zeer verontrustende signalen dat de school contacten heeft met terreurorganisaties. De onderwijsinspectie is heel kritisch en de gemeente stopt het verstrekken van subsidie aan de school, wat voor grote ophef zorgt bij ouders. Een flink debat volgt waarbij inspraakavonden overvol bezocht worden en de gemeenteraad heeft zijn handen eraan vol.

"Het is al heel lang zo dat islamitisch onderwijs onder druk staat", ziet onderwijskundige en onderzoeker Michael Merry. "Als je aan 9/11 denkt en aan aanslagen in Parijs, Brussel en andere steden de afgelopen twintig jaar, dan is het geen verrassing dat er scepticisme is over het idee van islamitisch onderwijs." Maar of het terecht is? Dat denkt hij van niet.

Wangedrag

Na een lange gerechtelijke en politieke discussie besluit de raad van state uiteindelijk dat er geen 'wanbeheer' plaatsvindt op de school, wat eerder wel wordt beweerd. De school mag open blijven en de ouders en leerlingen behouden hun plek. Nog altijd is de middelbare school in Nieuw-West open, maar onder streng toezicht en met een niet al te goede reputatie.

"Ik ken de context, dit zet ons wel op scherp ja", aldus Altuntas. Volgens hem is de achterban belangrijk en de reden dat je een school sticht: "Als ik in Nieuw-West was begonnen hadden we honderden aanmeldingen gehad en was er zelfs al een gebouw geweest. Maar de behoefte is hier en zonder steun van ouders wil ik het onderwijs niet beoefenen. "Het belangrijkste is dat je bestuurlijk goed werkt en je fouten toegeeft en afspraken nakomt, dat laatste ging vooral mis bij het huidige lyceum."

Segregatie of niet

De weerstand tegen middelbare scholen met islamitisch karakter is volgens onderwijskundige Michael Merry veel groter dan die tegen het basisonderwijs. "Ik vermoed dat men het prima vindt als kinderen op een homogene school zitten met soortgelijke leerlingen, maar dat kinderen uiteindelijk naar een diverse school moeten. Dat is op het moment van de stap naar de middelbare."

Nils van Heijst is voorzitter van STAIJ, het bestuur dat over alle openbare basisscholen in Amsterdam Oost gaat. Hij ziet het voordeel van openbaar onderwijs, al helemaal wanneer kinderen naar de middelbare school gaan. "Ik vind dat er keuzevrijheid moet zijn en als het aanbod er wel in het basisonderwijs is, snap ik de vraag naar middelbaar onderwijs. Maar als je kinderen al op jonge leeftijd scheidt op basis van overtuiging, dan wordt in mijn optiek de kans op integratie in de toekomst als ze ouder zijn steeds kleiner."

Merry ziet dit anders: "Als je dit ideaal hanteert moet je dat bij alle scholen doen. Zelfs vrije scholen en gymnasia zijn gesegregeerd, maar daar hoor je nu niemand over." In andere landen waar veel meer scholen openbaar zijn zie je ook scheiding onder leerlingen: "Als het niet in geloof is, dan wel in schoolniveau."

Maar volgens directeur Altuntas is van segregatie zeker geen sprake: "Het ligt er ook aan hoe je segregatie definieert. Het is zo dat vooral moslimouders kiezen voor de school, maar daarin zit zo veel variatie en diversiteit dat je eigenlijk niet van segregatie kunt spreken."

Toenadering zoeken

Volgens de openbare schoolbestuurder Van Heijst moeten alle scholen openbaar worden. "Het moet zijn: als je gelooft dan ga je juist naar een openbare school. Zo kom je in contact met allerlei soorten mensen." En hij bevestigt dat het inderdaad hun verantwoordelijkheid is om openbare scholen zo aantrekkelijk mogelijk maken, waardoor er geen behoefte meer is aan bijzonder onderwijs.

Volgens onderzoeker Merry blijft islamitisch onderwijs en daarmee al het geloofsonderwijs altijd bestaan: "Veertig jaar geleden ontstond de ontkerkelijking. Ongeacht dat is het percentage gelovige scholen niet gedaald. Dus het zal altijd blijven bestaan." Voor Altuntas is het belangrijkste om niet in een doorgaande lijn te gaan besturen en de komende tijd op zoek te gaan naar een locatie en genoeg docenten: "En dat vertrouwen heb ik."