Met maar 40 stoelen is Cavia het kleinste filmhuis van Amsterdam. In de afgelopen jaren zijn de stoelen opnieuw gestoffeerd, hebben ze een iets betere geluidsinstallatie aangeschaft en het vergeelde projectiedoek vervangen door een witte. Verder is alles hetzelfde gebleven en vertonen ze vooral B-films uit de jaren 80 en 90. De voorkeur ligt nog altijd bij analoge film op 16 en 35 mm. De zaal ruikt volgens voorzitter Willem Smit naar een wat eenvoudiger tijd: "Toen mensen wat minder bezig waren met dingen als deodorant misschien."

40 films op 40 stoelen

Nu viert het filmhuis het jubileum met een speciale week. 40 films worden tot en met 12 november vertoond. Deze worden gekozen door de vrijwilligers die zich inzetten voor het filmhuis. Cavia draait namelijk volledig op vrijwilligers. Zo'n 25 filmliefhebbers houden het filmhuis, het archief en de bar draaiende.

Carlijn Fransen komt al acht jaar bij Cavia. Haar eerste keer was magisch: "ik dacht: wauw, ik wist niet dat dit bestond in Amsterdam." Uren spendeerde ze in de projectorruimte waar ze voor elke screening de analoge film aan elkaar plakt en op rol zet. Er is geen hiërarchie, geen baas en altijd ruimte voor experiment. Dat zorgt soms voor onenigheid maar ook voor karaoke feestjes in de filmzaal. 

Nooit gekraakt

Eind jaren 70, de Staatsliedenbuurt is de armste buurt van Amsterdam. Krakers nemen hun intrek in de vervallen woningen, roepen de onafhankelijkheid uit, kiezen een eigen president en ontwerpen een eigen postzegel. De 'Kraakliedenbuurt' werd ook wel het grootste kraakpand van Europa genoemd.

Middenin dit krakersbolwerk staat het voormalig Schippersinternaat, prinses Beatrix, al geruime tijd leeg. Met toestemming van de gemeente betrekken meerdere filmmakers en producenten het pand. Coöperatief Audio-Visueel Centrum Amsterdam, ook wel CAVCA, is geboren. 

In 1983 besluit een aantal activistische bewoners uit de Staatsliedenbuurt, onder wie enkele stamgasten van het legendarische kraakcafé 'De Rioolrat', een festival te organiseren onder de naam 'de Staatsliedengreep'. In het kader van dat festival wordt contact gezocht met voormalig filmproducent René Scholten en Digna Sinke voor het organiseren van een filmfestival.

Het evenement is een doorslaand succes en twee maanden later is Cavia geboren. Over de naam Cavia bestaat – ondanks jaren van research – nog steeds onduidelijkheid. De meest gangbare theorie is dat de naam lijkt op CAVCA en dat het huidige Cavia een culturele voortzetting is van de meer politieke activiteiten van de Rioolrat.

Digna Sinke is sinds de oprichting betrokken bij Cavia en wordt door sommige vrijwilligers liefkozend 'moeder overste' genoemd. Al ruim 50 jaar werkt ze in de film, in augustus dit jaar ontving ze een Gouden Kalf voor haar gehele oeuvre. Vermoeid is ze nog altijd niet. Ze sprint de trappen van Cavia met ferme tred op en kijkt nog dagelijks mee met scenario's van beginnende filmmakers.

Zeven jaar geleden organiseerde de vrijwilligers een erotische screening in het filmhuis. De daarbij horende darkrooms vond ze geen probleem. Ook om het bordje op de trap naar haar kantoor 'boven liever niet neuken' kon ze lachen. "Ik hoop dat ze zo doorgaan. De dingen moeten een beetje hoekig en tegendraads blijven." 

De krakersgeest waart nog door het pand. Meer dan in de rest van de buurt waar je volgens Willem Smit over de bakfietsen struikelt tegenwoordig. Cavia is een relikwie van de kraakbeweging. De onafhankelijke doe-het-zelf mentaliteit is hier nog springlevend. "Het is een herinnering aan het feit dat je niet alles via de gevestigde orde hoeft te spelen. Als je zelf een idee hebt en je bent gepassioneerd over iets dan kun je het zelf organiseren." Een van de positieve erfenissen van de kraakbeweging die bij Cavia voorgezet kan worden. 

Een thuis

Filmhuis Cavia is voor veel jonge makers een plek waar ze kunnen experimenteren, praten en leren. Amsterdammers maar ook internationale studenten zijn hier opgeleid tot filmoperateur en -programmeur. Vrijwilliger Bernardo Zanotta kwam zes jaar geleden bij Cavia terecht toen hij voor zijn studie aan de Gerrit Rietveld Academie naar Amsterdam verhuisde.

Cavia voelt als een thuis voor hem. "Het is de reden dat ik in Amsterdam ben gebleven. Ik kon naar Parijs, maar ik koos Cavia." In februari 2024 organiseert hij, samen met andere vrijwilligers, het Porn Film Festival Amsterdam. Vier dagen van workshops, films en andere manieren van interactie rondom seks en tolerantie in de stad. Ander bekende filmfestivals zoals De Roze Filmdagen, CinemAsia en het KLIK! Animatiefestival vonden ook hun oorsprong bij Cavia.