De brandweer kan er al jaren de klok op gelijk zetten: als het weer omslaat en het kwik daalt, gaat de thermostaat weer omhoog - net als het aantal meldingen van koolmonoxidevergiftiging. Elk jaar weer leidt het tot honderden gewonden en zo'n tien doden. Amsterdammer Jorian van Schagen kan het gelukkig wél navertellen. "Als die vriend van mij de brandweer niet had gebeld, was ik er niet meer geweest."
AT5
"U bent gestrest en krijgt ademhalingsoefeningen mee." Jorian van Schagen kijkt vreemd op als zijn huisarts hem in de winter van 2019 de diagnose 'overwerkt' meegeeft. Tuurlijk: als politiek adviseur van de locoburgemeester draait hij pittige uren op de Stopera. Maar overwerkt?!
"Ik had toen al maanden vage klachten: hoofdpijn en ik was lamlendig." Van Schagen denkt eerst aan griep, maar gaat na een aantal weken toch naar de dokter. "Maar toen het lente werd, kreeg ik er minder last van." Al komen de klachten op één heel specifiek moment weer terug: als hij onder de douche vandaan kwam.
Onvolledige verbranding
Richard van den Bosch, adviseur risicobeheersing bij de brandweer, herkent het verhaal van Van Schagen van andere gevallen die hij en zijn collega's tegenkomen. "Koolmonoxide komt vrij bij een onvolledige verbranding", legt hij uit. "Dat kan worden veroorzaakt door een verbrandingsketel, zoals een geiser of een cv-ketel. Maar het kan ook komen door een pelletkachel of een open haard."
Door een scheur in een buis of door slechte ventilatie kan er bovenmatig veel koolmonoxide in huis blijven hangen. "Bij inademing krijg je dan geen zuurstof meer in je longen, waardoor je langzamerhand duizelig en ziek wordt."
Tientallen slachtoffers
Doordat dit een geleidelijk proces is, hebben de meeste slachtoffers weinig door. Maar de gevolgen zijn groot. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid schat dat er elk jaar ongeveer tien Nederlanders sterven aan koolmonoxidevergiftiging en dat er nog eens tweehonderd mensen in het ziekenhuis belanden.
Het had niet veel gescheeld of ook Van Schagen was aan koolmonoxidevergiftiging bezweken, als hij op een koude dag de verwarming opstookt. "Ik had knallende koppijn, dus ik dacht dat ik even die ademhalingsoefeningen moest doen." Hij appt een kameraad dat hij wat later zal zijn voor hun afspraak. "Ik ben toen blijven appen, maar als je dat terugleest is dat jibberish." Hoewel zijn maat geen touw aan de berichten kan vastknopen, heeft hij wel door dat het goed mis is. "Ik heb toen mijn adres naar hem gestuurd - wat heel vreemd moet zijn geweest, want hij wist waar ik woonde."
Gered door de brandweer
Niet veel later staat zijn vriend voor de deur, maar Van Schagen is dan al diep weggezakt. Uiteindelijk moet de brandweer eraan te pas komen om hem te redden. Zodra die de deur hebben ingetrapt, geven de koolmonoxidemelders - onderdeel van de standaarduitrusting van brandweerlui - direct duidelijkheid.
Koolmonoxidemelders in huis: zo hang je ze op
Ook in huis kan je koolmonoxidemelders ophangen. Let daarbij wel goed op waar en hoe je ze ophangt.
- In de ruimte van je geiser of je cv-ketel bevestig je de CO-melder aan het plafond, op zo'n 30 centimeter van de muur.
- In andere kamers in huis, hang je de CO-melder op ademhoogte: ter hoogte van je gezicht. In de slaapkamer is dat dus lager bij de grond dan in ruimtes waar je zittend de tijd door brengt, zoals de studeer- of woonkamer.
Van Schagen mag van geluk spreken: hij is door het oog van de naald gekropen. "Het klinkt gek, maar in eerste instantie was ik opgelucht dat het daardoor kwam", zegt Van Schagen. "Dat ik dus niet op het randje van een burn-out zat." Maar het lachen vergaat hem als hij in het ziekenhuis te horen krijgt hoeveel mazzel hij heeft gehad. "Als die vriend van mij de brandweer niet had gebeld, was ik er niet meer geweest."
Inmiddels is Van Schagen verhuisd. "Ik heb bij de verbouwing veel ramen voorzien van een ventilatierooster. En ik heb ook twee CO-melders opgehangen." Alles om ervoor te zorgen dat dit hem nooit meer overkomt.