Zuidasdok in zwaar weer: heeft de stad genoeg geleerd van NZ-lijndrama?

Een kostenoverschrijding van 100 miljoen euro en een jaar vertraging, en dat terwijl de bouw van het project nog niet eens is begonnen (de werkzaamheden die nu al plaatsvinden, horen bij het voortraject). Project Zuidasdok heeft nu al te maken met flinke tegenslagen, waarvan niet zeker is of ze op tijd kunnen worden hersteld.

Debacle Noord/Zuidlijn
De problemen doen sterk denken aan dat andere megaproject waar de gemeente bij betrokken was: de Noord/Zuidlijn. De lijn werd zeven jaar later opgeleverd dan gepland en kostte uiteindelijk bijna 1,5 miljard euro meer. Volgens voormalig voorzitter van de enquêtecommissie van de Noord/Zuidlijn Maurice Limmen moet er goed gekeken worden naar de haalbaarheid.

'Aan het begin moet eigenlijk het moment zijn dat je tegen elkaar zegt; voor die prijs willen we het doen, maar we willen er ook vanuit gaan dat het voor die prijs kan. Daar moet je ongelooflijk je best voor doen om dat zo goed mogelijk af te spreken. Om er zeker van te zijn dat je daar niet op hoeft terug te komen. Dat zie je bij dit soort grote bouwprojecten vaak fout gaan', legt Limmen uit.

Lees ook: Wordt Zuidasdok de nieuwe bodemloze put?

1,7 miljard euro
De kosten voor project Zuidasdok waren oorspronkelijk geraamd op 1,4 miljard euro. Door inflatie steeg dat bedrag al naar 1,6 miljard, en door verdere vertraging is dat bedrag met 100 miljoen euro toegenomen tot 1,7 miljard. Inmiddels heeft verantwoordelijk minister Cora van Nieuwenhuizen de opdracht gegeven om te kijken of het project kan worden versoberd en dus kan worden aangepast.

Positie zwak bij heronderhandelen
Volgens Limmen sta je als gemeentebestuur heel zwak als er opnieuw met de markt moet worden onderhandeld: 'Dat hebben we ook gezien bij de Noord/Zuidlijn, waarbij er contracten waren gesloten met hele grote open einden. Toen konden die bouwers later zeggen; oh als je dat wilt, dat gaat nog veel meer kosten. Hier zie je dat het besluit al is genomen en er toch weer heronderhandeld zal moeten worden.'

Volgens Limmen heeft de gemeente wel lering getrokken door dit keer een maximumbedrag bij overschrijding van de kosten af te spreken. Als het project duurder wordt, dan draait het rijk daar namelijk voor driekwart voor op en de gemeente voor een kwart, waarbij de gemeente een maximum van 59.5 miljoen euro extra betaalt.

Sluitende contracten
Toch hoeven grote infrastructurele projecten volgens Limmen niet altijd meer te kosten: 'Ik ben ervan overtuigd dat het mogelijk is om aan het begin contracten te sluiten die wel sluitend zijn, die dicht zijn. Het is niet de wet van Meden en Perzen. Dat zie je eigenlijk bij een heleboel grote projecten gebeuren, bij de Betuwelijn bijvoorbeeld. Waarbij je aan het begin zegt, zo gaan we het doen. En dan gaandeweg de rit moet je heronderhandelen. Ofwel omdat je zelf iets anders had gewild, ofwel omdat die contracten niet helemaal waterdicht bleken te zijn. Dan heb je een probleem.'

Lees ook: Nieuwe domper voor megaproject Zuidasdok: werkzaamheden worden uitgesteld

Definitief besluit
Eind juli hakt de gemeente samen met het ministerie en de provincie een knoop door over hoe het met het project verder moet. Wat dat besluit zal inhouden is nog volstrekt onduidelijk, maar er bestaat een kans dat de aanbesteding mogelijk helemaal over moet. Lastig, omdat maar een paar partijen in Nederland de expertise hebben om zo'n groot project uit te voeren. Bij de vorige aanbesteding reageerde maar één andere bouwcombinatie (BAM, TBI en VolkerWessels).

Ook daar heeft Limmen ervaring mee. 'Bij de Noord/Zuidlijn kwamen we er achter dat het heel moeilijk was om een bouwbedrijf te vinden dat niet op enig moment een offerte had ingediend. Dus de hele wereld bleek erbij betrokken te zijn. Dat is ingewikkeld, want die kennen elkaar ook allemaal. Dat maakt het inderdaad lastiger.'

Toekomst
Wat de komende periode door de bestuurders wordt beslist is dan ook cruciaal voor de verdere toekomst van het project. Limmen raadt de gemeente aan om indien nodig in te grijpen. 'Ik wens de gemeente vooral toe dat je niet koste wat het kost doorgaat met een project, waarvan je dacht dat het zo mooi zou worden, zeker als je nog in de gelegenheid bent om te bezinnen eer gij begint, doe dat dan ook', zo besluit Limmen.