Een aanslag op CS, een 'onhandige' uitspraak over het boerkaverbod, handgranaten, plofkraken, het Haga Lyceum en de Wallenproblematiek. Het eerste jaar van Femke Halsema als burgemeester is niet rustig te noemen. Maar hoe doorstond ze deze uitdagingen? Een terugblik.
'Het wezen van Amsterdam. Dat is de belofte van vrijheid. Als uw burgemeester beschouw ik het hoeden van vrijheid - hélpen die belofte voor alle Amsterdammers gestand te doen - als mijn eerste en grootste verantwoordelijkheid.' Deze woorden sprak Femke Halsema tijdens haar installatie-speech in een bomvolle raadszaal, met de ogen van voorgangers, andere ambtsdragers, van Femke van der Laan, en die van de stad op haar gericht.
Vrijheid, en de grenzen daaraan. Het begrip loopt als een rode draad door het eerste jaar van Halsema's burgemeesterschap. Ze wil, net als haar voorganger Cohen, de 'boel bij elkaar houden', maar dan op zijn Halsema's.
,"selected":null,"urls":{"b109d35":"https://abc.nh-at5.nl/cache/a/at5/i/436000/images/436373.w2047.b109d35.11b901e.jpg","239c3a0":"https://abc.nh-at5.nl/cache/a/at5/i/436000/images/436373.w2047.239c3a0.93457b9.jpg","f9a8545":"https://abc.nh-at5.nl/cache/a/at5/i/436000/images/436373.w2047.f9a8545.40caad2.jpg","194ccce":"https://abc.nh-at5.nl/cache/a/at5/i/436000/images/436373.w2047.194ccce.302b83f.jpg","5f1d0e7":"https://abc.nh-at5.nl/cache/a/at5/i/436000/images/436373.w2047.5f1d0e7.afff9c3.jpg"}},"id":"436373","width":"2047","height":"1377","src":"https://abc.nh-at5.nl/cache/a/at5/i/436000/images/436373.w2047.0.23f6867.jpg","alt":"","class":"abc-placeholder-image","original":"https://abc.nh-at5.nl/cache/a/at5/i/436000/images/436373.w2047.0.23f6867.jpg"}}" />
Halsema maakt, als burgemeester, 'kennis' met premier Rutte.
Kenmerkte de stijl van Cohen zich door omzichtigheid en terughoudendheid, Halsema gaat in haar eerste jaar de grote onderwerpen niet uit de weg. Radicalisering, geloofsvrijheid, prostitutie, ondermijning, drukte; op elk dossier werkt ze aan een nieuwe visie en wil ze de bakens verzetten. En dat levert bewondering, maar ook wrijving op.
Aanslag CS
'Met dat het een terroristische daad blijkt te zijn, is het ook een aanval op de waarden die in onze stad worden gekoesterd - en met name de vrijheid van meningsuiting.' Halsema wordt direct op de proef gesteld als in augustus vorig jaar de Afghaan Jawed S. met een mes twee Amerikanen neersteekt op het Centraal Station.
De aanslag waar zo lang voor gevreesd wordt, is een feit. Door kordaat optreden van de aanwezige agenten lukt het de aanslagpleger niet om meer slachtoffers te maken.
Welke woorden moet Halsema kiezen? Wie te snel het woord 'aanslag' gebruikt, zaait onrust. Wie het vermijdt kan het het verwijt 'downplayen' en 'wegkijken' krijgen. 'Een 'steekincident met een terroristisch motief'. Met deze omschrijving wordt de aanslag in dat weekend geduid. Onrust blijft uit, het normale leven neemt snel weer zijn gang.
Politiek analist en debatleider Martijn de Greve verbaasde zich erover dat er geen paniek uitbrak. 'Het is wonderlijk dat die aanslag in de beleving toch als een soort los incident werd gezien. Keep calm and carry on, was het.' De dader wordt snel gepakt, het aantal slachtoffers blijft gelukkig beperkt. Het helpt allemaal. Toch heeft Halsema de rust bewaard en de juiste woorden gekozen.
Halsema tijdens een debat in de raad.
'Dat is toch onbespreekbaar?'
Dat woorden ertoe doen wordt Halsema in het debat over het boerka-verbod pijnlijk duidelijk. 'Het past gewoon niet bij Amsterdam dat wij vrouwen uit de tram gaan halen omdat ze een nikab dragen. Dat is toch onbespreekbaar?' Ze reageert op een vraag uit het publiek in debatcentrum Argan.
Het levert een flinke politieke rel op. 'We vinden de uitspraken ongepast en ze passen niet bij het ambt van de burgemeester', reageert staatssecretaris Raymond Knops van Binnenlandse Zaken in de Tweede Kamer.
'Beginnersfout'
Volgens oud-stadsdeelvoorzitter Fatima Elatik verwoordde ze een standpunt dat eerder ook door oud-hoofdcommissaris Welten en oud-burgemeester Cohen is gehuldigd. 'Maar als zij het zegt wordt het in relatie gebracht met wat ze vindt van moskeeën en salafisme, dan wordt het opeens geframed alsof ze aan het wankelen is, terwijl dat niet het geval is.' Maar daar is De Greve het niet mee eens. 'Als je zegt: deze, in meerderheid in Den Haag aangenomen wet, past niet in Amsterdam... Dan zit het echt op de manier waarop ze het verwoord heeft. Dat is echt een beginnersfout geweest.'
Ondermijning
Halsema wordt ook geconfronteerd met het feit dat de 'onderwereld' steeds meer vat krijgt op de 'bovenwereld' - ondermijning zoals dat in bestuurlijk jargon heet. Explosieven die neergelegd worden voor horecagelegenheden, liquidaties, en talloze plofkraken. Ze stelt een taskforce in en komt met het plan 'De weerbare stad'. Het zal een project van de lange adem worden. Maar hoe ver reikt de vrijheid en verantwoordelijkheid van de drugsgebruiker zelf? 'Mensen mogen zich best realiseren dat hun drugsgebruik ergens verband houdt met criminele handel', zegt ze tegen AT5.
Halsema bezoekt het Delflandplein na een plofkraak in april 2019.
Haga Lyceum
De problemen op het Cornelius Haga Lyceum stellen de grenzen van de vrijheid opnieuw op de proef. Want hoe ver reikt de vrijheid van onderwijs? Halsema wordt begin dit jaar geconfronteerd met verontrustende signalen vanuit de AIVD en NCTV over de islamitische middelbare school.
Om ouders die overwegen hun kind naar de school te sturen te waarschuwen, besluit ze na lang beraad om de signalen naar buiten te brengen. Een avond om de ouders te informeren mondt uit in chaos: er zijn veel meer ouders op af gekomen dan eerder gedacht en de emoties lopen hoog op. Volgens schoolbestuurder Soner Atasoy wordt de school 'stelselmatig tegengewerkt door de overheid.'
Halsema moet spitsroeden lopen. Keer op keer verklaart ze niets tegen islamitisch onderwijs te hebben, en ook nodigt ze verschillende vertegenwoordigers van de islamitische gemeenschap uit in haar ambtswoning.
De Greve snapt heel goed dat Halsema optrad. 'Als ergens in een gebouw iets gebeurt wat gewoon niet door de beugel kan, dan grijpen we potverdorie toch als stad in? En als daar mensen dan kwaad over zijn, dan is dat precies de wrijving die we nodig hebben.'
Toch was de uitkomst in eerste instantie niet wat Halsema ervan gehoopt had: er meldden zich juist meer leerlingen aan, en Atasoy bleef gewoon zitten. 'Ze hebben het bedoeld als een knal, maar wat was het alternatief? Je moet eigenlijk van tevoren zorgen dat als je zoiets naar buiten brengt, dat je zoiets inbedt.'
'Beweging. Prima'
En dan is Halsema ook nog bezig met een nieuwe visie op de Wallen, en scherpte ze het antiradicaliseringsbeleid aan. 'Lekker opwindend, beweging. Prima', aldus Elatik over één jaar Halsema. Voor de Wallen hoopt Halsema eind dit jaar de nieuwe toekomstplannen klaar te hebben. Meer of minder ramen - het zal nog flinke discussies op gaan leveren.
'Gun haar conflict met eigen partij'
Volgens Elatik en De Greve moest Halsema zich van geprofileerd, links politicus omvormen tot een boven de partijen staande bestuurder. De Greve: 'Iets wat niet meer mag, of wat we anders moeten gaan doen, dan is het: zie je wel, die vrouw waar je niets van mag en de hele dag alles loopt te verbieden. Eigenlijk gun ik haar, gek genoeg, een inhoudelijk goed conflict met haar eigen partij.'
Halsema berust erin dat ze die kritiek krijgt. 'Ik accepteer dat. Dat hoort bij het vak en dat hoort bij het ambt', zo zegt ze in het tweewekelijkse Gesprek met de Burgemeester op AT5. Op de vraag of ze geen last heeft van het feit dat ze door sommigen toch als de 'verpersoonlijking van links' wordt gezien, antwoordt ze: 'Ik ben er echt voor alle Amsterdammers. Dat voel ik zo zelf en daar gedraag ik me ook naar.'
Eén jaar Halsema op AT5
AT5 blikt in onderstaande reportage met Amsterdammers en stopera-volgers terug op een jaar Halsema. Vrijdagavond is er uitgebreid aandacht voor het afgelopen jaar in Het Gesprek met de Burgemeester.