‘En dat constateer ik zelf ook’, zegt hoofdofficier van justitie René de Beukelaer in een gesprek met AT5.

De strafzaak waarvan het OM besloot dat de officier van justitie die niet zou doen, draaide om twintig verdachten die zich voor de rechter moesten verantwoorden omdat ze beledigende, opruiende en haatdragende comments hadden geplaatst onder de Facebook-livestream van journalist Clarice Gargard rondom een demonstratie van Kick Out Zwarte Piet, eind 2018 in Amstelveen. Een dag voor aanvang van het discriminatie-proces werd Jacobien Vreekamp, de betreffende officier van justitie, van de zaak gehaald. 

Van zaak gehaald na ophef 

Vreekamp was ook betrokken bij de keuze om rapper Akwasi niet strafrechtelijk te vervolgen voor zijn uitspraken over Zwarte Piet bij de grote Black Lives Matter-demonstratie in Amsterdam, afgelopen zomer. 'Op het moment dat ik een Zwarte Piet zie, trap ik hem hoogstpersoonlijk op zijn gezicht', zei de rapper op de Dam.

Na de beslissing om hem niet te vervolgen, een paar dagen voor aanvang van het andere proces, ontstond enige commotie op sociale media, toen bleek dat Vreekamp tot afgelopen zomer in het bestuur zat van het Meldpunt Discriminatie Regio Amsterdam. In dat meldpunt zat ook een lid van actiegroep Kick Out Zwarte Piet (KOZP). Ook sommige politici stelden daar vragen over. Het OM koos er voor om Vreekamp de zaak van Gargard niet meer te laten doen. 

In het persbericht, dat die zondagavond door justitie werd gepubliceerd, stond: ‘Omdat de strafzaak centraal moet staan – en dus niet de officier van justitie – heeft de parketleiding vandaag besloten dat Vreekamp deze zaak niet zal doen. De parketleiding staat volledig achter Vreekamp en heeft alle vertrouwen in haar, maar omdat zij nu zo in de schijnwerpers is komen te staan zou haar aanwezigheid de aandacht kunnen afleiden van de inhoud van de zaak, hetgeen onwenselijk is.'

'Gaat om moment in zittingszaal'

De Amsterdamse hoofdofficier zegt daar nu over dat Vreekamp wel op de achtergrond bij het proces betrokken was. 'Ze was wel bij de zitting aanwezig en deed ook gewoon mee, maar op de achtergrond. Ik wilde niet dat het in de zittingszaal over haar zou gaan. Het moest over de zaak gaan. In de media is het daarna ook over het besluit gegaan om die officier die zaak niet te laten doen. En dat snap ik.'

De beslissing wordt door de externe onderzoekscommissie, bestaande uit een oud-rechter, een advocaat en een wetenschappelijk medewerker, bekritiseerd, omdat het OM hiermee zelf een verband heeft gelegd tussen de beslissing in de zaak van Akwasi en het proces rondom Gargard, terwijl het twee verschillende zaken zijn.

Gargard moest het nieuws uit de media vernemen. Bij aanvang van het proces de volgende ochtend verliet ze ontstemd de zaal. 'In haar richting is het niet goed verlopen. Dat trek ik mij zelf ook aan: dat we dat echt veel beter moeten doen. Dus daar heb ik ook mijn excuses voor aangeboden.'

De Beukelaer, die discriminatie en racisme juist wil aanpakken en een signaal wil afgeven met een themazitting, zoals het proces rond Gargard, erkent dat dat niet is gelukt. ‘Dat deel van het doel is het echt volledig voorbij geschoten. Daar ben ik het absoluut mee eens.'

'Nevenfunctie correct' 

De commissie heeft ook gekeken naar de nevenfunctie van de betreffende officier bij het Meldpunt Discriminatie Regio Amsterdam en of het überhaupt wenselijk is dat een aanklager een nevenfunctie heeft. De commissie oordeelt dat de bestuursfunctie van Vreekamp bij het Meldpunt Discriminatie Regio Amsterdam niet in strijd is met de regeling over nevenbetrekkingen. 

‘Ik vind dat wel een belangrijke vraag. Ben je als OM onderdeel van de maatschappij? Of zit je in een toren en doe je strafzaken af? Wij willen graag onderdeel zijn van de maatschappij. 'Maar we moeten wel alert zijn: kan deze functie wel naast je werk als officier. Daarvan heeft de commissie gezegd dat dat kan. Dat is ook voor die officier prettig dat dat zo is gecommuniceerd’.

Over de keuze om rapper Akwasi niet te vervolgen, terwijl justitie zijn uitspraken over Zwarte Piet als opruiend kwalificeerde, zegt de commissie dat 'die beslissing op volstrekt juiste wijze tot stand is gekomen'. In plaats van een strafzaak moest Akwasi van het OM publiekelijk zijn excuses aanbieden. 

De hoofdofficier blijft achter dat besluit staan. 'Ik vind het een goede afdoening. De zaak van Akwasi vindt wat mij betreft plaats in een zeer gepolariseerd debat. Maar we kijken als OM niet zo smal dat we alleen maar naar de zaak kijken en zeggen: die vervolgen we en dan zijn we klaar.'

'We kijken ook naar wat het maatschappelijk betekent. En in het maatschappelijke debat is Akwasi ook een belangrijke speler. We hebben gezegd tegen hem: we gaan je niet vervolgen als je in de openbaarheid afstand neemt van je woorden en je excuses maakt voor wat je hebt gezegd.'

'Ik denk persoonlijk dat er niet zoveel mensen zijn die zullen zeggen: oké, ik ga openbaar afstand nemen van wat ik heb gezegd. Dat is nogal wat als je dat wil doen.' Op de vraag of hij het misschien wel als een zwaardere straf ziet dan een werkstraf of boete zegt De Beukelaer: 'Ja, zo zou je het kunnen zeggen. Maar ik vind het ook iets wat meehelpt om het debat naar betere proporties te krijgen.'