Bijna strafblad na plakken sticker: strafrechtswinkel ziet meer mensen in verzet gaan tegen strafbeschikking

Winkeldiefstallen, wildplassen, eenvoudige mishandeling of openbaar dronkenschap. Kleine vergrijpen waarvoor het Openbaar Ministerie zonder tussenkomst van een rechter zelf een straf op kan leggen. Bij de Stichting Strafrechtswinkel Amsterdam, die dit jaar tien jaar bestaat, kloppen steeds vaker mensen om tegen zo'n strafbeschikking in verzet te gaan. En dat blijkt in veel gevallen verstandig.

AT5

Zo kreeg Joes in maart van dit jaar een strafbeschikking nadat hij in het Westerpark werd betrapt op het plakken van een sticker op een lantaarnpaal.

Een paar maanden later viel er een brief van het Openbaar Ministerie (OM) op de deurmat dat hij zich schuldig had gemaakt aan 'baldadigheid tegen openbare goederen'. Joes moest binnen twee weken 250 euro betalen. "Daar schrok best wel van."

"Als ik had betaald, had het mij niet alleen 250 euro gekost, maar dan had ik ook een aantekening gehad op mijn strafblad. En dat is voor je verdere loopbaan best vervelend." Joes werkt namelijk in het onderwijs, een sector waarin vaak wordt gevraagd naar een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG).

"Als ik had betaald, had ik ook een aantekening gehad op mijn strafblad. En dat is voor je verdere loopbaan best vervelend"
Joes kreeg een strafbeschikking

Maar de Amsterdammer ging in verzet en riep de hulp in van de Stichting Strafrechtswinkel Amsterdam, die wordt gerund door rechtenstudenten van de UvA. Daar zien ze vaker mensen aankloppen die hun strafbeschikking willen aanvechten. Het gaat dan vooral om relatief eenvoudige zaken.

"In het afgelopen jaar was 55 procent van onze zaken een strafbeschikkingszaak, terwijl het het jaar daarvoor nog maar 35 procent was. Dan moet je denken aan bijna 200 zaken, dus wij zien een enorme toename van strafbeschikkingen", vertelt Sam Altena, voorzitter van de Strafrechtswinkel.

De Strafrechtswinkel bestaat tien jaar

De studenten worden ondersteund door het kantoor van strafrechtadvocaat Ferre Dijkers, die zelf ook regelmatig cliënten heeft die een strafbeschikking hebben gekregen. Hij stelt dat het Openbaar Ministerie niet altijd even zorgvuldig te werk gaat. Zo kreeg een cliënt van Dijkers een strafbeschikking, omdat hij volgens de politie rondreed met gereedschap dat gebruikt kon worden bij een inbraak. In de strafbeschikking stond dat de officier van justitie had vastgesteld dat de man schuldig was aan dit feit.

Van schuldig naar onrechtmatig verkregen bewijs

Nadat de man verzet aan had getekend, kreeg hij opnieuw een brief van het OM. "Naar aanleiding van het ingestelde verzet heb ik besloten u niet meer te vervolgen. Ik ga de opgelegde strafbeschikking intrekken. De reden hiervoor is dat het bewijs onrechtmatig is verkregen", citeert Dijkers uit de brief van het OM. "Dat baart natuurlijk wel zorgen: het gemak waarmee in sommige zaken wordt gesteld: u bent schuldig", zegt de advocaat.

Om die reden waarschuwt hij dat mensen niet te snel akkoord moeten gaan met het betalen van een strafbeschikking, omdat je dan een aantekening kan krijgen op je strafblad. De onafhankelijke toets van een rechter kan juist ook in kleine zaken van essentieel belang zijn. Bovendien vindt hij dat het onduidelijk is wat de gevolgen kunnen zijn.

"Dat baart natuurlijk wel zorgen: het gemak waarmee in sommige zaken wordt gesteld: u bent schuldig"
Ferre dijkers, strafrechtadvocaat

"Geen wondermiddel"

Ook de Nederlandse Vereniging van Jonge Strafrechtadvocaten constateert dat in verzet gaan vaak loont. "Het opleggen van een strafbeschikking kan de rechtbanken ontlasten en de afdoening efficiënter maken, maar de strafbeschikking is geen wondermiddel. De NVJSA constateert dat in verzet gaan vaak loont, bijvoorbeeld omdat een zaak niet bewijsbaar blijkt of bij het bepalen van de straf onvoldoende rekening was gehouden met de persoonlijke omstandigheden van de verdachte."

"Het blijft van belang dat strafbeschikkingen zorgvuldig worden opgelegd en dat verdachten toegang hebben tot laagdrempelige rechtsbijstand, zodat zij geïnformeerd kunnen kiezen of zij verzet willen instellen."

"Mijn ervaring is, dat als ik het dossier opvraag, kritisch bekijk en bestudeer, dat misschien wel in 20 procent van de gevallen er een vrijspraak in zit. Of het loopt heel anders af dan aanvankelijk voorgesteld door het OM. En dan in het voordeel van de verdachte", aldus Dijkers.

Het Openbaar Ministerie zei vorig jaar - na eerdere kritiek vanuit de procureur-generaal van de Hoge Raad - zorgvuldiger om te gaan bij het opleggen van strafbeschikkingen. Uit intern onderzoek blijkt volgens het OM dat het sindsdien beter gaat. Overigens gaat de procureur-generaal van de Hoge Raad volgend jaar opnieuw onderzoek doen.

Een woordvoerder van het OM in Amsterdam zegt dat bij elke afdoeningsbeslissing zorgvuldig te werk wordt gegaan en dat iedereen in verzet kan gaan. Dat verdachten niet zouden weten welke consequenties er verbonden zitten aan het betalen van een strafbeschikking werpt het OM van de hand. Volgens een woordvoerder staat in de brief vermeld dat een OM-strafbeschikking kan leiden tot een aantekening op je strafblad.

Joes, die bijna een strafblad had voor het plakken van een sticker, tekende verzet aan en zijn zaak werd ook geseponeerd. "Er was onvoldoende bewijs. Dat was het enige wat ik te horen kreeg", vertelt hij naast de paal waar hij in maart van dit jaar op heterdaad werd betrapt.

"Mensen die er geen verstand van hebben, die zadel je op met een strafblad, voor iets onbenulligs. Het is de vraag of je dat wil hebben als maatschappij om heel veel mensen te hebben met een strafblad. Wat heb je daaraan?"

📋 Doe mee aan het AT5-panel

Heb jij ook een mening over de stad? Via het AT5-panel kan iedere Amsterdammer meedenken over actuele kwesties. Klik hier om je aan te melden. En hier lees je meer over het AT5-panel. Deze productie is tot stand gekomen met hulp van het SvdJ.