Start van hoofdcontent

Stad

nl

Oorlog op de Dam: Ondergedoken in het Paleis

19 april 2022, 11.53 uur · Aangepast 29 april 2022, 14.56 uur · Door AT5 Producties

 Op 5 mei is er een speciaal programma rond de Dam: Oorlog op de Dam, waar families bijzondere oorlogsverhalen vertellen. Eén van die verhalen is dat van verzetsheld Ben Portegies Zwart, die een korte periode ondergedoken zat in het Paleis op de Dam. Dochter Annemieke vertelt aan Amsterdam Informeert het oorlogsverhaal van haar vader. 

AT5

We ontmoeten Annemieke bij het Paleis op de Dam waar ze het aangrijpende oorlogsverhaal van haar vader vertelt. "Mijn vader was iemand die bepaald niet tegen onrecht kon. Als het om onrecht ging, had hij heel veel moed. Dat heeft hij denk ik ook bewezen tijdens de oorlog." Ben Portegies Zwart was actief in het verzet en aangesloten bij een communistische verzetsgroep. Ook seinde hij informatie over de Duitsers naar Moskou. Uiteindelijk werd de verzetsgroep in 1943 verraden en volgde een lange periode van onderduiken. 

Ondergedoken in het Paleis

Twee jaar lang duikt de vader van Annemieke onder op verschillende adressen. Zo komt hij terecht in het Paleis op de Dam. Dat hij op zo'n bijzondere plek terecht komt heeft hij te danken aan Adriaan Perfors, een aangetrouwde oom van Portegies Zwart.  Adriaan Perfors was destijds huismeester van het Paleis. 

Hoe was dat voor hem, om op zo'n plek ondergedoken te zitten, midden in de stad? Wat ging er door hem heen? Op die vragen kan Annemieke geen uitgebreid antwoord geven. Over de oorlogsperiode en de angst werd thuis niet gepraat. Alleen de memoires van haar vader brengen zijn belevenissen in het Paleis dichterbij. Annemieke citeert: "Wat hebben Adriaan en ik en ook zijn zoons Chris en Joop vaak heerlijk gestoeid. En wat was Adriaan lichamelijk sterk. Het voetbalspel werd tevoorschijn gehaald en door vals spel verloor ik heel vaak."

Het schuilen in het paleis was volgens Annemieke niet zonder gevaar . "Dit was niet de juiste plek om ondergedoken te zijn, omdat de Sicherheitsdienst hier vaak in het centrum was."  Volgens de berichten verblijft Portegies Zwart er daarom maar kort en reist hij vanuit het Paleis op de Dam door naar een ander onderduikadres. 

Quote

"Dit was niet de juiste plek om ondergedoken te zijn"

Annemieke portegies zwart

Grote nasleep 

Na de oorlog wil de vader van Annemieke weer aan het werk, maar het gaat niet goed met hem. "Toen hij vijftig was kreeg hij nachtmerries, problemen met zijn hart en enorme angsten. Ik geloof dat er bij ons op de deur drie sloten zaten en er was altijd angst voor oorlog." Hij gaat daarom in behandeling bij een psychiater, die hem aanraadt alles op te schrijven. "Hij wist alles nog en heeft alles opgeschreven. Bladzijde na bladzijde. Hij was dagen bezig om het van zich af te schrijven." 

Ben Portegies Zwart in 1979 in zijn toenmalige woonplaats Drenthe
Quote

"Of koningin Wilhelmina ooit heeft geweten dat hier onderduikers zaten? Ik denk het niet."

Annemieke portegies zwart

Alle verhalen worden uiteindelijk uitgetypt door de huishoudelijke hulp en vervolgens gebundeld en uitgegeven door een bevriende uitgever. Het door Annemieke geschreven voorwoord begint met twee citaten van haar vader: Ik was communist, ik ben communist en ik zal dit ook wel blijven en Ik ben in het geheel geen avonturier en in het geheel geen held.

Een vraag die nog altijd de nieuwsgierigheid blijft wekken is of de toenmalige koningin wist van de onderduikers in het Paleis op de Dam. Als we Portegies Zwart vragen naar haar gedachtes hierover denkt ze even diep na. "Of koningin Wilhelmina ooit heeft geweten dat hier onderduikers zaten? Ik denk het niet." 

 

4 mei is er traditiegetrouw weer een Stille Tocht van het Stadhuis naar de Dam en zijn er 50
herdenkingen verspreid over de stad. 5 mei is de stad één groot Bevrijdingsfestival op 7 pleinen,
40 podia en met  100 Vrijheidsmaaltijden.

Kijk voor meer informatie op: 4en5meiamsterdam.nl 

Dit programma wordt mede mogelijk gemaakt door Gemeente Amsterdam.