Het 140 jaar oude monumentale pand moest een grondige restauratie ondergaan omdat het zoute water dat in de aquaria zat eruit begon te lekken en het gebouw ernstig heeft aangetast. Die restauratie is geen kleine klus. Twee jaar verder zijn de sloopwerkzaamheden zo goed als afgerond, maar moet er nog veel gebeuren aan het karakteristieke gebouw. 

Achter de schermen, niet zichtbaar voor het bezoekende publiek, werken de verzorgers van het aquarium volop voor de nieuwe bewoners. In De Volharding, het gebouw waar de Vale Gieren tegenaan zitten en waar vroeger het nachtdierenverblijf zat, is een team van biologen en aquarianen bezig met de vissen, planten, koralen, amfibieën én algen die een plek krijgen in het gerestaureerde pand.

Pop-up aquarium

Eén van de aquarianen die druk bezig is met de nieuwe bewoners in het zogenoemde pop-up aquarium, is Alex Huiberse. "Het is voor ons belangrijk om door te blijven ontwikkelen en om onze kennis op peil te houden. Als je vijf jaar lang geen aquarium hebt en niemand is er mee bezig, wordt het straks lastig om er opeens weer mee aan de slag te gaan."

In totaal is er voor de restauratie zo'n 47 miljoen euro nodig. Dankzij de gemeente, particulieren en fondsen is ongeveer de helft daarvan geworven. "Het pop-up aquarium is ook voor ons een plek om eventuele donateurs een kijkje te kunnen geven van waar we mee bezig zijn. De restauratie is dan wel begonnen, maar we willen het ook graag afmaken."

Logerende luipaardhaaien

In de ruimte staan zo'n tien aquaria voor allerlei verschillende soorten van over de hele wereld. "Nee je kan hier inderdaad niet een heel aquarium mee vullen", aldus Huiberse. "Van alle dieren die in het aquarium zaten, is nog ongeveer 15 procent in Artis."

De dierentuin heeft veel van de dieren ondergebracht bij andere parken, zowel binnen als buiten Nederland. Of die allemaal terugkomen, is nog maar de vraag. "Je kan kleinere vissen die je naar een ander park brengt nooit meer echt terughalen. Maar onze luipaardhaaien, die nu in Diergaarde Blijdorp logeren, willen we wel graag terug."

Artis heeft vooral veel koralen gehouden, sommigen zitten al 30 jaar in het aquarium. Ook zijn er verschillende vissen (zowel zoet- als zoutwater), zeepaardjes en zelfs stierkophaaien te vinden in het pop-up aquarium. "Deze zijn drie jaar geleden bij ons uit het ei gekropen", vertelt Huiberse over de kraakbeenvissen. Niet alle vissen die Artis heeft gehouden zijn in de ruimte te vinden. "We hebben vissen ondergebracht in het Gorillahuis en in de Tropenkas, zij zitten daar perfect en blijven er in principe zitten. Daardoor hebben we wel meer ruimte voor andere dieren."

Grotere aquaria

Naast het verzorgen van de dieren zijn de aquarianen bezig met het doorontwikkelen van de aquaria en de technologieën die daar bij komen kijken. "We zijn op zoek naar de beste lampen voor elke diersoort, maar ook wat voor filtersystemen bijvoorbeeld het best werken. Artis wil graag van het gas af, dus we blijven ons zo duurzaam mogelijk ontwikkelen."

Eén van de dingen die in het gerestaureerde aquarium een plek hebben gevonden, zijn grotere aquaria. De ramen waar de bezoekers doorheen kunnen kijken blijven wel hetzelfde, vanwege de monumentale status, maar de muur daartussen gaat er bijvoorbeeld tussenuit. Daardoor moet er meer ruimte komen voor de dieren. "De extra ruimte betekent niet dat we meteen twintig haaien gaan nemen. We kijken welke ruimte we hebben en welke diersoorten daar het best in passen. Zo willen we bijvoorbeeld een levend koraalrif gaan maken."

Volgens de aquarianen is het aquarium een belangrijk onderdeel van Artis. "In het planetarium leer je alles over het heelal en de aarde en in het Groote Museum leer je alles over hoe de mens in de natuur staat. In het aquarium leer je alles over het onderwaterleven. In het nieuwe gebouw ga je niet alleen maar dingen bekijken, maar je gaat er ook van alles kunnen leren en doen."

Amsterdamse grachten-aquarium

Een bekend aquarium dat in het gebouw stond, was het unieke Amsterdamse grachten-aquarium, dat de bezoeker een kijkje gaf van wat voor dieren en planten bij ons in het water leven. Of die weer een plekje weet te krijgen, is nog even afwachten. "Het is een aquarium dat je nergens op de wereld kan laten zien, niemand heeft de grachten zoals bij ons", laat Huiberse weten. "Dat weten wij ook, maar we houden het nog wel een beetje geheim. Omdat we het nog niet precies weten."

Huiberse kent wel het belang van het unieke aquarium. "Amsterdammers kunnen niet zomaar een kijkje onder water nemen, dus het is zeker een mogelijkheid dat hij weer terugkomt. In welke vorm en waar precies, zouden we echt nog niet weten."

Wel kijkt Huiberse er naar uit dat bezoekers weer toe kunnen treden tot het aquarium. "Ik kan eigenlijk niet wachten. Maar er moet nog best veel gebeuren voor we weer bezoekers kunnen laten zien waar we zo hard aan hebben gewerkt."