"Ik vind het wel heel spannend, ik hoop dat ik vanavond een beetje goed kan slapen", vertelde Isra Boudil gisteren aan AT5. Isra zit in groep 8 op de Tijl Uilenspiegelschool in West. Haar Cito-tweedaagse begint vandaag met rekenen, begrijpend lezen en spelling: "We starten met rekenen en daarna gaan we door met wat de meeste kinderen het moeilijkst vinden, maar ik vind dat eigenlijk het makkelijkst."

Duizenden achtstegroepers in de stad doen rond deze periode de eindtoets op de basisschool. Welke eindtoets per school wordt gedaan mag de school zelf kiezen. De centrale eindtoets van Cito is al jaren de meest populaire van de toetsen. Ook op de school van Isra nemen ze die af. De papieren versie is voor vandaag en morgen, wanneer scholen kiezen voor een digitale versie moet die ergens tussen vandaag en 12 mei worden gemaakt. Andere eindtoetsen worden ook rond deze periode gemaakt.

Eerste indruk middelbare school

Om zichzelf voor te bereiden heeft Isra op school veel geoefend: "We hadden Cito-vrijdag, dan gingen we de hele dag met de hele klas toetsen oefenen." Maar afgelopen weekend heeft ze niet zo veel gedaan om goed rust te kunnen nemen. Ook doet ze in de weekenden mee met de Ramadan, maar doordeweeks doet ze het niet, zodat ze genoeg energie heeft voor de toetsen.

Vorige week kregen de bijna 8.000 achtstegroepers in Amsterdam hun nieuwe middelbare school voor volgend jaar te horen. Isra heeft een vwo-advies op zak voor komend jaar en is ingeloot op haar vijfde keus.

"Dat iedereen hem tegelijk op dezelfde dagen maakt, is wel spannend", zo legt Isra haar zenuwen uit. "Het is vooral dat de middelbare school meteen een beeld krijgt wat voor vlees ze in de kuip hebben gehaald", valt Isra's moeder Souad haar bij.

De Cito-toets komt op dit moment dus pas na het moment dat een leerling al weet naar welke vervolgschool hij of zij gaat. "Voor mij maakt het niet zo veel meer uit, ik ga naar een havo/vwo-brugklas. Maar er zijn heel veel kinderen die met de toetsen nog een niveau omhoog kunnen", vertelt Isra. Wanneer je laag scoort op de toets, heeft het namelijk geen effect op je vervolgschool, een hogere score kan nog wel van invloed zijn.

Van eindtoets naar doorstroomtoets

Dat de Cito-toets op dit moment in het jaar wordt afgenomen is voor het laatst. De insteek van de eindtoetsen is vanaf volgend jaar anders. Dat komt onder meer terug in de nieuwe naam: 'doorstroomtoets', waarmee benadrukt moet worden dat de toetsing niet een eindstation is. Doordat de toets eerder wordt gemaakt, is de invloed minder groot, is het idee.

Er komt een doorstroomtoets vanuit de overheid, maar ook andere toetsen kunnen aangeboden worden. Die moeten dan door het ministerie van OCW worden goedgekeurd.

Toets niet meer leidend

De veranderingen moeten de kansen die kinderen in groep 8 hebben gelijktrekken. Thijs Roovers van de Algemene Onderwijsbond (AOb) is blij dat de eindtoets wordt vervangen door de doorstroomtoets. Volgens Roovers zal die nieuwe toets minder zwaar gaan wegen voor het uiteindelijke schooladvies. In plaats daarvan wordt het advies van de leerkracht, gebaseerd op de hele schoolloopbaan, echt leidend. Op die manier is de 'momentopname' zoals de toets nu wordt ingestoken niet meer bepalend.

Dat zorgt volgens Roovers voor meer kansengelijkheid: "We zien al heel lang dat ouders met veel geld door middel van bijlessen het schooladvies van hun kinderen omhoog proberen bij te stellen.'' Dat wordt volgens Roovers nu een stuk moeilijker, omdat er niet meer naar één moment toegewerkt zal worden.

Tegelijkertijd erkent hij ook de kritiek op het advies van leerkrachten. Keer op keer wordt duidelijk dat kinderen van laagopgeleide ouders worden onderschat. '' In het ideale geval heb je een tweede adviseur, maar dat wordt ook al ondervangen door de toetsen die leerlingen gedurende de hele schoolperiode maken.''

Maar om de kansenongelijkheid écht aan te pakken, zal er volgens Roovers nog veel meer moeten gebeuren. Zo is niet de eindtoets, maar het lerarentekort het allergrootste probleem in het basisonderwijs. Scholen zetten noodgedwongen onbevoegde mensen voor de klas om de roosters rond te krijgen: ''Ik ben docent geweest op allerlei verschillende scholen in Amsterdam. En ik zag dat op scholen met een groot lerarentekort dat kinderen niveaus lager uitstromen. Door alleen die toets aan te passen verbloem je het daadwerkelijke probleem,'' aldus Roover. 

Ook morgen is Isra nog gefocust op de toetsblaadjes die voor haar liggen. "Ik heb het volste vertrouwen in dat ze het goed gaan doen. Vertrouw maar op jezelf, Isra", zegt haar moeder tegen haar.