Muller reageert op het boek en de gelijknamige film 'Verdwenen Stad'. Auteur Guus Luijters en filmmaker Willy Lindwer hebben door jarenlang onderzoek aan het licht gebracht dat er 900 trams zijn ingezet om Joden te vervoeren. De rol van het GVB bij de deportatie van 63.000 joodse Amsterdammers blijkt groter dan gedacht. Daarom ziet Salo Muller ook maar één oplossing voor het vervoersbedrijf. "Ik vind dat het geld hoort terug te gaan naar overlevenden", aldus Muller. "Dat moet snel gebeuren, want de meesten zijn tachtig en ouder." 

Facturen

Het GVB stuurde facturen naar de bezetter, 24 in totaal. Dat ontdekten Luijters en Lindwer en daarnaast toonden ze aan dat er zelfs na de oorlog nog een incassobureau is ingeschakeld om het geld voor de transporten terug te krijgen van de Duitsers. Luijters bestudeerde de facturen nauwkeurig. "Het is ongelooflijk gedetailleerd", beschrijft hij ze. "Je hoort altijd van die Duitsers dat die zulke geweldige administratie hadden, maar die hadden er helemaal geen aandacht voor. Het interesseerde ze geen reet, het enige wat ze interesseerde was of die mensen afgevoerd werden. Maar het GVB heeft het allemaal precies bijgehouden." 

De facturen kwamen boven water nadat archieven van oorlogsinstituut NIOD werden bestudeerd. De trams werden speciaal ingehuurd door de bezetter om Joden vanuit gevangenissen te vervoeren naar treinstations. Vanuit daar reed de trein naar concentratiekampen. De NS maakte excuses in 2005 en ging in 2018 over tot herstelbetalingen. Dat bracht veel teweeg, ook bij Salo Muller. 

Hij ontving honderden berichten van overlevenden, maar ook van familieleden van oorlogsslachtoffers. Dankbaar voor de strijd die hij voerde en blijdschap vanwege de erkenning die deze strijd opleverde. Iets wat dus ook nu, wanneer het GVB besluit officieel excuses te maken en herstelbetalingen te doen, zou kunnen gebeuren. "Dan zal dat, de schuldbekentenis en het eventueel uitbetalen, enorm veel losmaken", voorspelt Muller. "Met name emotioneel. En als ik zie wat het bij de mensen heeft losgemaakt na mijn succes met de treinen, dan zal dit hetzelfde zijn."

Onderzoek

Of het GVB inderdaad zal meegaan in de wens van Muller is nog niet bekend. Ze reageren nog niet inhoudelijk op mogelijke excuses of herstelbetalingen, wel geeft het vervoerbedrijf aan vervult te zijn met afschuw.  Daarnaast stelt het bedrijf ook dat de Gemeentetram in die tijd nog behoorde tot de gemeente Amsterdam. Mede daarom wordt over herstelbetalingen of concrete excuses nog niet gesproken.

Dat snapt auteur Guus Luijters op zijn beurt helemaal niet. "Ik zou bijna zeggen schandalig, maar het is onbegrijpelijk. Dan komen ze met ja, we wachten het onderzoek van de gemeente af. Dat onderzoek wachten we al 80 jaar af." Al verwacht hij niet dat het GVB ontkomt aan een stellingname in deze zaak, want het bedrijf zal volgens hem 'niet met rust gelaten worden'. "Nee, dat gaat niet gebeuren. Daar is het te laat voor."

De film 'Verdwenen Stad' draait vanaf morgen in de bioscoop.