Het komt vaker voor dat iemand dood wil door een politiekogel

De politie krijgt woensdagavond rond 19:15 uur een melding dat een man omstanders bedreigt met een vuurwapen in de omgeving van De Nederlandsche Bank (DNB). Als agenten ter plaatse komen, treffen ze een 31-jarige Amsterdammer. 

23 schoten
Op een bepaald moment ontstaat een confrontatie langs het water van de Stadhouderskade, aan de kant van DNB. De man loopt vanaf het Westeinde in de richting van het Oosteinde, waar twee agenten hem opwachten. Hij rent in hun richting met een vuurwapen in zijn handen. Uit videobeelden blijkt dat er tenminste 23 schoten worden gelost. De man overlijdt ter plekke. Een passerende fietser wordt geraakt in zijn been. 

Een situatieschets van afgelopen woensdagavond bij De Nederlandsche Bank 

'Het komt niet vaak voor dat er zoveel patronen worden afgevuurd', zegt Jaap Timmer. Hij is politiewetenschapper aan de Vrije Universiteit (VU) en gespecialiseerd in politiegeweld. Toch heeft Timmer wel een verklaring voor die hoge frequentie. 'Het is niet eenvoudig, zo in het schemer, in die beweging en over de betrekkelijk grote afstand - enkele tientallen meters -  om een bewegend doel te raken.' 

'Suicide by cop'
Een dag na het incident maakt het Openbaar Ministerie (OM) bekend dat de 31-jarige man een nepvuurwapen droeg, dat volgens justitie niet van echt te onderscheiden was. Het OM zegt dat er aanwijzingen zijn voor het scenario 'suicide by cop'. 'Dat betekent dat je een agent uitlokt om je dood te laten schieten', verduidelijkt Timmer. 

De politiewetenschapper doet onderzoek naar dit fenomeen, dat volgens hem in Nederland 1 tot een paar keer per jaar voorkomt. 'Het is niet altijd makkelijk om te bepalen of dat echt de intentie is geweest van de betreffende persoon. Zelden laten ze een brief achter waarin ze dat zo opschrijven, maar in een aantal gevallen is het heel duidelijk geweest.'

Een voorbeeld is een schietincident in de zomer van 2004, nota bene om de hoek van De Nederlandsche Bank. Toen werd op het Frederiksplein een 20-jarige Duitser door de politie doodgeschoten, omdat hij zelf een wapen trok. Uit onderzoek bleek dat ook deze man doelbewust een confrontatie uitlokte, omdat hij een einde aan zijn leven wilde maken. 

Psychische problemen
Het gaat vaak om mensen die kampen met een psychiatrische geschiedenis. 'Vaak is er ook wel van alles misgegaan in de periode die eraan vooraf is gegaan. Dat kan op sociaal-economisch vlak zijn, maar ook emotioneel.' Ook de 31-jarige man die woensdagavond om het leven kwam, was depressief. Hij leed lange tijd aan angststoornisen, vertelde zijn moeder gisteravond aan Het Parool. 

Volgens Timmer komt het motief van 'suicide by cop' vaker voor, maar is het niet altijd (meteen) duidelijk, omdat de politie een dodelijke afloop geregeld weet te voorkomen. 'In sommige gevallen worden mensen niet dodelijk geraakt of kunnen ze bijvoorbeeld worden aangehouden. Dan komt het verhaal er achteraf soms ook wel duidelijk uit: 'ik had mij eigenlijk willen laten doodschieten door de politie.' Een enkele keer komt er een klacht, omdat iemand niet is doodgeschoten. Soms komt er ook waardering: 'fijn dat je mij niet hebt doodgeschoten'. Dan is dat waarschijnlijk wel de intentie geweest', vertelt de politiewetenschapper. 

Jaap Timmer, politiewetenschapper aan de VU

Canada
'In de Verenigde Staten, zo wijst de literatuur uit, wordt geschat dat zeker 10 procent van alle dodelijke schietincidenten van de politie 'suicide by cop' het motief is geweest. En in sommige delen van Canada schat men zelfs dat het om de helft gaat', stelt Timmer. 

Als je na het lezen van dit verhaal of het zien van de video behoefte hebt om te praten over suicide, dan kun je terecht op deze website of bellen met Stichting 113 zelfmoordpreventie.