Het had juist mooi moeten zijn, eervol voor de slachtoffers die ermee worden herdacht. Maar het is een pijnlijke strijd geworden. Morgen staan buurtorganisaties en het Auschwitz Comité in de rechtbank opnieuw tegenover elkaar over het veelbesproken Namenmonument. AT5 zet de belangrijkste vragen op een rij.
In de rechtszaak wordt gekeken of de gemeente de juiste procedure heeft gevolgd bij de afgifte van vergunningen voor de komst van het monument. Buurtbewoners hebben de zaak aangespannen. Ze vrezen te veel nadelige gevolgen.
Waarom moet het Namenmonument er komen?
De gedachte erachter is hoe dan ook mooi. Het Namenmonument moet het eerste nationale gedenkteken worden waar slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog met naam en toenaam worden genoemd. Het werk bestaat uit verschillende muren waarop de namen komen te staan van 102.000 vermoorde Joden en 220 Sinti en Roma, met geboorte- en sterfdatum.
Niet de minste architect werd ervoor gevraagd. Het Namenmonument werd ontworpen door de Amerikaans-Joodse architect Daniel Libeskind, bekend van het Joods Museum in Berlijn en het One World Trade Center in New York.
Waarom zijn er mensen dan op tegen?
Al sinds het begin van de plannen, stuit het monument op forse tegenstand. Zo zou het monument in 2014 in het Wertheimpark in het centrum komen, maar dit werd na hevig protest door bewoners in de ijskast gezet. zo vonden zij onder andere het monument te groot voor het kleine park. Ook zou het afbreuk doen aan het Auschwitzmonument van Jan Wolkers.
Lees ook: Holocaust-monument voorlopig van de baan
Onder burgemeester Van der Laan kreeg het monument een nieuwe kans; uit dertien mogelijke locaties kwam het Weesperplantsoen als beste uit de bus. Maar ook hier hadden bewoners ernstige bezwaren. Zij vreesden onder meer een enorme toestroom van toeristen, bussen en de verkeersproblemen die daarmee gepaard gaan. Ook vonden ze het monument te groot en waren ze bang dat de grote muren donkere, onoverzichtelijke en daardoor onveilige situaties zouden creëren.
Eind 2018 werden deze bezwaren afgewezen, maar net voordat het startsein van de bouw van het Namenmonument werd gegeven, startten de bewoners een kort geding tegen de gemeente. De bewoners vonden dat de bomen niet al op 1 maart gekapt mochten worden voordat de rechter uitspraak zou doen in de zaak van vandaag, 28 mei. Die draait namelijk om de vraag of vergunningsprocedure voor de bouw van het monument rechtmatig is verlopen.
AT5
Hoeveel gaat het monument kosten?
De begroting voor het monument begon met zo'n 5 miljoen euro, maar dit bedrag liep in de loop der tijd flink op. Zo wist Van der Laan een schenking van 2,3 miljoen euro los te maken bij het Rijk en droeg de gemeente 3 miljoen bij. De rest zou van andere gemeenten, bedrijven en particulieren komen, die de stenen konden 'adopteren'.
Maar hoe langer de kwestie aanhield, des te groter werd de begroting: in 2018 werd bekend dat de begroting was gegroeid tot een kleine 15 miljoen. Het kabinet besloot nog eens 6 miljoen uit te trekken en garant te staan voor het nog ontbrekende geld. Daarmee draait de overheid in totaal op voor zo'n 80 procent van de kosten. En dat is misschien nog niet genoeg: hoe langer de kwestie duurt, hoe hoger de kosten zullen uitvallen.
Lees ook: 'Realisatie Namenmonument elke maand ton duurder'
Is er een kans dat het monument er helemaal niet meer komt?
Het is heel onwaarschijnlijk. Gemeenten, het Rijk, particulieren en bedrijven hebben inmiddels veel geld geïnvesteerd in alles rondom het monument. Dat zomaar weggooien, vindt iedereen zonde. Bovendien gaan de bezwaren vooral over het uiterlijk van het monument en de locatie. Dat de slachtoffers een mooie gedenkplek verdienen, daar is vrijwel iedereen het over eens. De vraag is nu vooral: komt het op het Weesperplantsoen?
API
Wat kunnen we morgen verwachten?
Morgen staan de grootste partijen tegenover elkaar in de rechtbank. Mochten de buurtbewoners in het gelijk worden gesteld door de rechter dan zal dit waarschijnlijk betekenen dat de gemeente en het Auschwitz Comité weer terug bij af zijn. De gehele procedure, van onder andere vergunningaanvragen, zal dan opnieuw doorlopen moeten worden.
Als de gemeente en het Auschwitz Comité gelijk krijgen, dan zijn de plannen voor het monument een stapje dichterbij de realisatie. Voor de uitspraak moeten we nog even geduld hebben: die wordt pas over zes weken verwacht.
