Bewoners zetten het afval te vaak neer op de verkeerde plek, of op het verkeerde moment. Ook Marcel Hill uit Zuidoost stoort zich daaraan. Hij is één van de 2109 AT5-panelleden die de enquête invulde. De afgelopen weken voerde het AT5-panel een groot afvalonderzoek uit, en vroeg de leden wat ze vinden van de kwaliteit van de vuilnisophaal, waar het volgens hen misgaat en wat mogelijke oplossingen zijn. 

'Het haalt het hele aanzien van de wijk naar beneden', stelt Marcel. 'We hebben al de naam dat we een achterstandsbuurt zijn, waar ik het totaal niet mee eens ben. Maar mensen blijven wel dat idee krijgen als ze aan komen rijden en dat afval zien liggen.'

Als we de vraag voorleggen wie er het meest verantwoordelijk is voor het afvalprobleem in de stad - de gemeente die het vuilnis slecht ophaalt of de Amsterdammers die zijn afval maar ergens neerzet - kiezen de meeste deelnemers toch voor de Amsterdammer zelf.

'Iedereen kwakt alles overal maar neer', reageert een panellid, 'mensen voelen zich vrij om overal grof vuil te dumpen', aldus een ander. 'De gemeente doet heel erg haar best maar het probleem zit in het achteloze gedrag van sommige mensen.'

Toch ligt de verantwoordelijkheid volgens panellid Marcel niet alleen bij de bewoners. 'Een deel ligt zeker aan de bewoners. Maar de gemeente weet ook dat het gebeurt en moet er meer op anticiperen.'

Panellid Ailed Izurieta uit West sluit zich daarbij aan. 'Ik denk dat de gemeente ook de verantwoordelijkheid heeft om Amsterdammers toe te lichten en te begeleiden, zodat ze goede burgers kunnen zijn.'

Want volgens Ailed zijn er al genoeg mensen die echt hun best doen om het probleem aan te pakken. 'Er is hier bijvoorbeeld een winkel, die heel veel prikkers heeft aangevraagd. Elke bewoner mocht langs als ze er eentje wilden, en dat heb ik laatst gedaan.'

Stad krijgt een vijf

Maar ondanks deze initiatieven, blijken de 2109 ondervraagde panelleden niet erg tevreden te zijn over de staat van hun stad. De vraag 'hoe schoon vind je de stad', werd gemiddeld beantwoord met een 5. Over afvalophaal in hun eigen straat oordelen panelleden iets minder streng. Afgerond wordt daar gemiddeld een 6 voor gegeven. 

'Afval wordt keurig opgehaald. Maar het blijft dweilen met de kraan open', akdus een panellid. 'Ophalen gaat prima, maar bewoners doen de vuilniszakken niet in de containers', stelt een ander.

Dat blijkt niet altijd uit onwil te zijn. Want bij de meeste panelleden zit de dichtstbijzijnde afvalcontainer nou eenmaal wel eens vol. En wat doe je dan? 'Ratten zo groot als katten komen op het afval af, dus even in de tuin zetten is ook geen optie', legt een panellid uit. 

'Afvalcontainers worden niet vaak genoeg leeg gemaakt', luidt een veelgehoorde klacht. 'De containers staan op ongeveer de helft van de tijd overvol. Dit is dus structureel en zou door een betere planning van de afvaldienst opgelost kunnen worden', zegt een panellid.

'Te veel bewoners voor te weinig afvalbakken', aldus een andere deelnemer, 'er ligt te vaak afval naast de bakken omdat er geen ruimte meer is.'

Nog meer betalen voor afval?

De Amsterdammer moet jaarlijks fors betalen voor het verwerken van al dat afval, en de afvalstoffenheffing gaat het komend jaar ook nog eens flink omhoog. Op dit moment betaalt een eenpersoonshuishouden 276 euro, in 2021 wordt dit maar liefst 326 euro. 

Een meerderheid van de ondervraagden (62 procent) is eigenlijk niet bereid om nog meer te gaan betalen, zelfs niet als dit een schonere leefomgeving op zou leveren. 'Het voelt vreemd dat ik dan bij moet betalen voor een probleem dat anderen veroorzaken', vindt een panellid. Voor sommige ondervraagden zijn de gemeentelijke belastingen nou eenmaal al behoorlijk fors. 

Maar een aantal panelleden heeft er wel begrip voor. 'Liever niet meer betalen natuurlijk. Maar als het ervoor zorgt dat de stad ook echt schoner is, dan heb ik het er wel voor over', stelt een van hen. 

Wat is de oplossing?

Hoe doe je dat dan: ervoor zorgen dat de stad schoner wordt? Panelleden zien onder meer heil in betere handhaving (70 procent), het inzetten van extra teams (43 procent) en het uitdelen van hogere boetes (41 procent). In mindere mate geldt dat bijvoorbeeld ook voor het opstarten van een campagne (31 procent) en het instellen van cameratoezicht (27 procent).

Ook hebben ze zelf nog wel wat suggesties. 'Wat helpt, is meer containeradoptie. Als mensen weten dat er een gezicht bij hoort, dan respecteren ze dat. Hier heb ik een container en die meneer zorgt dat het altijd schoon is', zegt Ailed bijvoorbeeld.

Grofvuil

Te hopen valt dat de overlast door het verkeerd plaatsen van grofvuil dankzij dit soort maatregelen ook afneemt. Want dat blijft een behoorlijk ergerpunt voor bewoners. Tijdens een rondje door de wijk met panellid Marcel wordt dan ook snel duidelijk hoeveel grofvuil er wordt gedumpt. 'De oude stofzuiger, planken, kerstversiering', laat hij zien. 'Zelfs een dekbed.'

Als dat grofvuil nou meteen werd opgehaald, was er niet zo'n probleem. Maar soms blijven de banken en bedden dagenlang liggen, omdat ze niet op de juiste dag of tijd op straat zijn gezet. Toch zegt 95 procent van de panelleden zich wél netjes aan de ophaaldag te houden. 

Bellen

De vaste ophaaldagen - en tijden gelden overigens ook niet overal. In sommige straten moet je eerst bellen, voordat het grofvuil wordt opgehaald. Slechts bij 23 procent van de panelleden is dat het geval, maar er zijn plannen om dat systeem op meer plekken in de stad te gaan hanteren. 

70 procent van de respondenten vindt dat een slecht idee. Getwijfeld wordt onder meer aan de praktische haalbaarheid. 'In een gebouw met 224 appartementen is er altijd grofvuil. Als 224 mensen gaan bellen is dit ondoenlijk.'

Daarnaast is het systeem te ingewikkeld, denkt een van de panelleden. 'Als de gemeente dat gaat doen wordt het een nog grotere troep op straat. Je moet het mensen juist nog makkelijker maken.'

Camera's een stap te ver

Ook over een ander afvalinitiatief zijn de panelleden minder enthousiast: het plaatsen van cameratoezicht met gezichtsherkenning bij de afvalbakken. In gemeentes als Rotterdam of Almelo gebeurt dat al, en ook in Amsterdam gaan daar wel eens stemmen voor op. Maar een merendeel vindt dat net een stap te ver gaan (58 procent).

'Cameratoezicht is prima. Maar gezichtsherkenning vind ik teveel privacyschending', luidt een van de verklaringen. Een panellid vindt het 'wel erg Big Brother'. 'Het probleem is niet gewichtig genoeg om dit te rechtvaardigen', geeft een ander aan. 

Ook panellid Ailed is tegen het plan. 'Over de kosten, wie de beelden gaat bekijken. En dan is privacy ook nog gevoelig voor veel mensen. Dan komt er weer een hele discussie over en dat kost nog meer geld. Nee, nee', zegt ze stellig. Amsterdam is van plan om de scanauto's die fout parkeren opsporen in te zetten om zwerfvuillocaties te spotten, maar daar zal gezichtsherkenning geen rol in spelen.