De afgelopen jaren zijn er steeds meer deelauto's, scooters, fietsen en bakfietsen te vinden op straat. De gemeente ziet deelvervoer als een belangrijk middel op weg naar een autoluw Amsterdam, met als ultiem doel om de stad leefbaar te houden. Deelvervoer heeft een grote rol in de visie voor de toekomst: het stadsbestuur investeert in mobiliteitshubs (een overstappunt dat bestaat uit meerdere soorten deelvervoer), richt nieuwe wijken erop in, wil tarieven voor deelauto's verlagen en het aanbod verbreden. 

Of deze brede visie waargemaakt kan worden, is nog maar de vraag. Op dit moment wordt er nog nauwelijks gebruik gemaakt van deelvervoer in de stad. Uit een enquête van het AT5-panel blijkt dat het grootste deel van de Amsterdamse autobezitter niet bereid is om die in te wisselen voor een deelauto. 

Gebruik "minimaal" 

"De deelauto's, dat zijn er een kleine tweeduizend, die worden twee keer per dag gebruikt. Dat is minimaal als je weet dat de helft van de huishoudens een eigen auto heeft en iedere dag daarmee rijdt", stelt Walther Ploos van Amstel, verkeersdeskundige en lector stadslogistiek aan de Hogeschool van Amsterdam. 

Ook Henk Stipdonk, directeur van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM), herkent dat het gebruik van deelvervoer niet snel groeit. Volgens hem leidt het wel tot minder autobezit en efficiënter autogebruik, maar gaat het om een hele kleine groep gebruikers. "Wat we zien is dat er wel veel deelauto's bijgekomen zijn, maar dat het gebruik per saldo niet groter is geworden."

De gemeente is al bezig met het opheffen van parkeerplaatsen en het verhogen van parkeertarieven; dat zou het gebruik van deelvervoer kunnen stimuleren. Zodra de kosten van eigen vervoer hoger uitvallen dan die van deelvervoer, zouden meer mensen geneigd zijn over te stappen. "Dit biedt de mogelijkheid om tot en met 2025 tienduizend parkeerplaatsen weg te halen. We bieden meer parkeren op afstand aan en maken deelmobiliteit aantrekkelijker", stelt de visie voor deelvervoer in de Agenda Autoluw van de gemeente.

Deze maatregelen hebben een keerzijde, zegt Ploos van Amstel. "Tot nu toe leren we dat deelvervoer geen effect heeft. Dan staan we voor een dilemma: maken we de eigen auto verschrikkelijk duur, waarmee we heel veel mensen uit de stad gaan wegduwen, of gaan we deelmobiliteit zodanig toegankelijk maken dat het een bijdrage levert aan het oplossen van vervoersarmoede: mensen in Amsterdam voor wie mobiliteit minder makkelijk bereikbaar is."

Hoogopgeleide jongeren

Het KiM deed onderzoek naar de doelgroep voor Mobility-as-a-Service (MaaS), een mobiliteitsconcept dat zich richt op het integreren en aanbieden van verschillende vervoermiddelen in één platform. Hiermee krijgen gebruikers altijd de snelste en meest efficiënte route . Met MaaS, waarin deelvervoer een grote rol speelt, zou het mogelijk zijn om binnen één app meerdere vervoermiddelen te zoeken, boeken, reserveren en betalen. De ene keer met het ov, de andere keer een deelscooter. 

Volgens het onderzoek zijn jongeren de meest opportune doelgroep voor deelvervoer en MaaS. Vooral als ze uit een hoogeconomische klasse komen, hoogopgeleid en milieubewust zijn. "Er zijn hele segmenten van mensen die we daarmee uitsluiten", zegt Ploos van Amstel. "Mensen die een gezin hebben willen de auto voor de deur waar ze makkelijk de kinderzitjes in en uit kunnen halen. Dat kan nog niet in een deelauto." Ook voor senioren die minder mobiel zijn is een auto in de buurt vaak een vereiste. 

Bovendien blijven ook de gewenste effecten op het autobezit achter, stelt Ploos van Amstel. Driekwart van de AT5-panelleden met een auto gaf aan niet bereid te zijn die weg te doen. "We zijn verknocht aan onze auto", verklaart de lector stadslogistiek. "Hij lijkt ook goedkoop als je alle kosten al hebt gehad. Je hebt hem betaald, wegenbelasting ook, verzekering. Er zit ook al benzine in de tank. Dan lijkt deelvervoer, waar je per minuut of per kilometer moet gaan betalen, heel duur." 

Volgens Stipdonk van het KiM, zou elke willekeurige autobezitter 'nee' antwoorden op de vraag of ze ooit deelvervoer gebruiken. "Je kan het onderzoek ook omkeren en kijken naar de mensen die wel een deelauto gebruiken. Onder die groep mensen is het autobezit echt minder." 

Onbereikbaar 

Grote delen van Zuidoost en Nieuw-West vallen nog buiten het servicegebied van deelauto's, waardoor het voor veel Amsterdammers lang zou duren om een deelauto te bemachtigen. "Uiteindelijk werkt het alleen als je het voor mensen voldoende aantrekkelijk maakt. Anders werkt het niet", zegt Stipdonk. Nu is het kennelijk alleen maar aantrekkelijk voor een heel kleine groep, dat is niet exemplarisch voor de grote groep die er straks gebruik van moet maken. Als de gemeente daarvoor kiest."

Ook Ploos van Amstel heeft zijn twijfels. "Tot nu toe leren we dat het geen effect heeft. Dan zitten we voor het dilemma: maken we de eigen auto verschrikkelijk duur, waarmee we heel veel mensen uit de stad gaan wegduwen of gaan we deelmobiliteit zodanig toegankelijk maken dat het een bijdrage levert aan het oplossen van vervoersarmoede: mensen in Amsterdam voor wie mobiliteit minder makkelijk bereikbaar is. Ik vind het wel zorgwekkend."