De partijen maken zich zorgen over de stijging van de erfpachtcanon. Die stijgt namelijk jaarlijks mee met de inflatie, waardoor de canon volgens de raadsleden 'als het zwaard van Damocles' boven de hoofden van erfpachters hangt. "Met een inflatie van boven de 10% zullen deze kosten de pan uit rijzen, terwijl zij gelijktijdig niet over meer financiële middelen zijn gaan bezitten."

Van Dantzig stelt dat het voor erfpachters die de canon niet hebben afgekocht in 2023 gaat om een gemiddelde toename van 125 euro, 450 euro of 120 euro. Op dit moment wordt er voor 60.200 Amsterdamse woningen jaarlijks erfpachtcanon betaald. De wethouder benadrukt dat de canon in veel gevallen aftrekbaar is voor de inkomstenbelasting. 

"Ter vergelijking: voor een markthuurwoning met een huur van € 1.068,83 per maand (de middeldure huurgrens in 2022; huur is fiscaal niet aftrekbaar), zou de huurstijging bij 8,6% uitkomen op € 92 per maand", schrijft Van Dantzig. "En bij een gematigde huurstijging van 3,3% op € 35 per maand. De canonstijging voor een gemiddelde AB2016-woning is dan ook een lager bedrag dan een tot 3,3% gematigde huurstijging voor een vrije sector-huurwoning. "

Hij erkent wel dat er een kans is dat erfpachters met lagere inkomens of middeninkomens in de knel komen door 'de over de gehele linie gestegen kosten van wonen en levensonderhoud, waarvan de canonstijging deel uitmaakt'. Van Dantzig verwacht echter dat een groot deel van die Amsterdammers geholpen is door maatregelen van het kabinet en wijst erop dat de gemeente ook armoederegelingen heeft. 

In de periode 2017-2021 zijn bij de directie Financiën totaal 3.468 betalingsregelingen tot stand gekomen, dat waren er gemiddeld 694 per jaar. Volgens Van Dantzig komt dat doorgaans omdat erfpachters liever in termijnen betalen in plaats van één keer per halfjaar. Daarnaast betaalden duizenden erfpachters hun canon niet op tijd en ook niet na een herinnering. In de periode 2017-2021 is met 2.589 van hen een betalingsregeling afgesproken. Dat waren er gemiddeld 518 per jaar.

Tijdvak

Een groot deel van de erfpachters heeft hun canon voor een bepaald tijdvak afgekocht, of een woning gekocht waarbij de vorige bewoner dat heeft gedaan. De VVD, het CDA, DENK, VOLT, JA21 en BIJ1 wezen erop dat de 'schaduwcanon' elk jaar wel meestijgt met de inflatie en daarom aan het einde van het tijdvak veel hoger is geworden dan net voor het afkopen. "Dat betekent dat mensen die voldoende geld hadden om de erfpacht af te kopen, veel goedkoper uit zijn dan mensen die dat geld niet op de plank hadden liggen of kunnen/konden lenen."

Van Dantzig antwoordt dat het van veel factoren afhankelijk is of afkoop daadwerkelijk goedkoper was, omdat het geld dat voor de afkoop nodig was bijvoorbeeld geleend kon zijn. "Dat mensen met een ruimere financiële positie meer mogelijkheden hebben, speelt overigens niet alleen bij erfpacht, maar bijvoorbeeld ook op de woningmarkt, bij de aankoop van een woning."

Vorig jaar verdiende de gemeente 146 miljoen euro aan erfpachters die hun canon niet hebben afgekocht. Het stadsbestuur had rekening gehouden met een inflatie van 2 procent en daarmee volgend jaar 156 miljoen euro aan erfpachtinkomsten. De hogere inflatie zorgt volgend jaar daardoor voor miljoenen euro's extra aan inkomsten voor de gemeente.  

De VVD noemt de stijging een 'flinke slok op de borrel' in de huidige periode met veel inflatie. " Wij hadden verwacht dat Amsterdam ook haar verantwoordelijkheid zou pakken door de lasten te verlichten en daarmee de koopkracht van Amsterdammers te verbeteren.", reageert raadslid Myron von Gerhardt op de beantwoording van Van Dantzig. 

"Helaas doen ze dit niet waardoor de lastenverlichtingen van het Rijk rechtstreeks door kunnen naar de Amsterdamse kas. Dit college verhoogt volgend jaar ook nog eens de OZB en gebruikt huizenbezitters daarmee echt als melkkoe."